İslam Felsefesi Çalışmalarında Yöntem ve Düşünce Tarihi Yazımı: Tashihçi Gazzâlî Araştırmalarından Hareketle Bir Değerlendirme

Authors : Burak Veysel ERMAN

Pages : 779-803

Doi:10.26650/iuitd.2022.1117151

View : 12 | Download : 9

Publication Date : 2022-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam felsefesi çalışmalarında yöntem sorunu söz konusu olduğunda, çoğu zaman İslam felsefesinin kapsamı ve mahiyeti tartışılmaktadır. Bununla birlikte bu sorunun genel düşünce tarihi yazımı tartışmaları bağlamında ele alınması gerektiği şeklinde öneriler dile getirilmiştir. Bu makalede söz konusu öneriler dikkate alınarak, düşünce tarihi yazımının gelişim sürecinde ortaya çıkan farklı yaklaşımlardan hareketle, Türkiye’de süregiden İslam felsefesi çalışmalarına dair bir teorik zemin sunulmaktadır. Makalede ele alınan üç düşünce tarihi yazımı yaklaşımı, Jacob Brucker tarafından öne sürülen felsefe tarihi yaklaşımı, Arthur Lovejoy’un fikirler tarihi yaklaşımı ve Quentin Skinner’ın entelektüel tarih yaklaşımıdır. Bir düşünüre ait fikirlerle alakalı olarak felsefe tarihi yaklaşımı, düşünürün tüm düşüncelerinin oluşturduğu bütün üzerinden; fikirler tarihi yaklaşımı, düşüncenin kendini gösterdiği farklı bağlamlar üzerinden; entelektüel tarih yaklaşımı ise düşünürün içinde var olduğu dil ve toplum bağlamı üzerinden açıklamalar elde etmeyi önerir. Buna ilaveten, söz konusu teorik zemin tashihçi Gazzâlî imajını temsil eden Richard Frank, Frank Griffel, Alexander Treiger and Kenneth Garden’a ait bazı çalışmalara dair değerlendirmelerle somutlaştırılmaktadır. Ayrıca sonuç kısmında, makalede ele alınan yaklaşımlar üzerinden Türkiye’deki İslâm felsefesi çalışmalarıyla alakalı bazı kanaatlere yer verilmektedir. Bununla birlikte bu makale bir yaklaşım önerisinden ziyade, düşünce tarihi yazımındaki üç farklı yaklaşımın yansımalarını incelemekte ve söz konusu yaklaşımlar benimsenirken gereken farkındalığın oluşmasını arzu etmektedir.
Keywords : Düşünce tarihi yazımı, İslam felsefesi, yöntem, Gazzâlî, felsefe tarihi