İbn Sînâ ve Fahreddin er-Râzî’ye Göre Tümel Önermenin Öznesi

Authors : Fatma KARAİSMAİL

Pages : 263-291

Doi:10.26650/iuitd.2023.1219680

View : 7 | Download : 7

Publication Date : 2023-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, İbn Sînâ’nın insert ignore into journalissuearticles values(öl. 428/1037); kendisinden önceki mantık geleneğinden farklılaştığı en önemli noktalardan birisi olan mutlak ve modal önermeler hakkındaki görüşlerini anlamak için kritik bir konumda bulunan tümel yüklemli önermenin öznesine dair açıklamalarını, onun etkili yorumcusu ve eleştirmeni Fahreddin er-Râzî’nin insert ignore into journalissuearticles values(öl. 606/1210); yorumları eşliğinde ortaya koymayı hedeflemektedir. İbn Sînâ el-Muhtasaru’l-evsat ve eş-Şifâ: el-Kıyâs’ta tümel yüklemli önermenin öznesinin beş özelliğine yer vermektedir. Tümel yüklemli önermenin öznesine dair ilk defa İbn Sînâ tarafından ortaya konulan bu özellikler incelendiğinde onların en temelde İbn Sînâ’nın hakikî önerme anlayışı, yüklemleme teorisi ve mutlak ve modal önerme yorumuna dayandığı görülür. Bu özelliklerin ve ortaya çıkma nedenlerinin ayrıntılı olarak incelenmesi ve bu özelliklere dair İbn Sînâcı mantıkçıların yorum, katkı ve eleştirilerinin tespit edilmesi İbn Sînâcı mantık geleneğinin önerme anlayışının belirlenmesi açısından son derece önemlidir. Bu amaçla bu makalede İbn Sînâ’nın burada ifade ettiği özne yorumuna nasıl ulaştığı ve bu yaklaşımın yüklem açısından karşılık geldiği noktalar aydınlatılarak İbn Sînâ’ya göre tümel önermelerin özneleri bakımından analizi özlü bir şekilde sunulmuştur. Bu yapılırken İbn Sînâ’nın genel çerçevesini çizdiği önerme anlayışını şerh, tashih, yeniden tasnif ve zaman zaman da eleştirilerle daha yetkin bir hâle getirmede çok önemli bir role sahip olan Râzî’nin yorumları dikkate alınmış ve böylece hem Râzî’nin bu kritik meselede İbn Sînâ karşısındaki konumu belirginleştirilmeye hem de konunun Râzî sonrası İslam mantık geleneğindeki tezahürlerinin başlangıç noktaları gün yüzüne çıkartılmaya çalışılmıştır.
Keywords : İbn Sînâ, Fahreddin er Râzî, Tümel Yüklemli Önerme, Özne, Yüklemleme