İslam Hukukunda Temyiz: Ceride-i İlmiyye Kapsamında Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye Örneği

Authors : Mustafa ÜNAL

Pages : 837-861

Doi:10.26650/iuitd.2023.1215958

View : 22 | Download : 21

Publication Date : 2023-09-28

Article Type : Review Paper

Abstract :İslâm hukukunda mahkeme kararlarının temyiz edilmesi hususu tartışılmıştır. İslâm hukukçularının çoğunluğu belirli şartlar dahilinde mahkeme kararlarının temyizini kabul etmişlerdir. Bu çalışmanın birinci kısmında, İslâm hukukunda temyizin mümkün olup olmadığı ve mahkeme kararlarının bozma nedenleri incelenmiştir. İslâm hukuk tarihinde, temyiz işlevini yerine getiren birçok farklı müessese teşkil edilmiştir. Bunlar genellikle doğrudan temyiz ile görevli olan kurumlar değildir. Tanzimat sonrası Osmanlı’da teşkil edilen Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye ise asli olarak temyiz ile görevli olan bir kurumdur. Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye, şer‘î mahkemeler tarafından verilmiş olan kararların temyiz incelemesini yapmıştır. Bu kurum, 1861 yılında kurulmuş, 1917 yılında şer‘î mahkemelerin Adliye Nezareti’ne devredilmesi ile işlev görememiştir. 1920 yılında tekrar faaliyete geçen Meclis, 1924 yılında şer‘î mahkemelerin ilgası ile kaldırılmıştır. Çalışmanın ikinci kısmında, Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye genel itibariyle ele alınmıştır. Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye, İslâm hukukunda temyiz incelemesinin nasıl yapıldığına yönelik bir örnek sunmuştur. 1914-1917 yılları arasında Meclis Tedkîkât-ı Şer‘iyye’de verilmiş olan kararlar Ceride-i İlmiyye’de yayımlanmıştır. Meclis-i Tedkîkât-ı Şer‘iyye’nin kapsamının ve kararlarının inceleme şeklinin ortaya konması ve İslâm hukuk sistemi içerisinde temyiz incelemesinin nasıl ele alındığının gösterilmesi açısından bu kararlar, bozma nedenleri belirtilerek tasnif edilmiştir. Çalışmanın üçüncü kısmını da bu kararların tasnifi ve bozma nedenleri oluşturmaktadır.
Keywords : Fıkıh, Temyiz, Kanun Yolu, Bozma Nedenleri, Şerî Mahkemeler, Meclis i Tedkîkât ı Şeriyye