Hanefî-Eş‘arî Ebû Cafer es-Simnânî ve Kendisine Yönelik İthamlar

Authors : İsa KOÇ

Pages : 785-807

Doi:10.26650/iuitd.2023.1276337

View : 18 | Download : 15

Publication Date : 2023-09-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Fıkıhta Hanefî, itikadî açıdan Eş‘arî kimliğiyle dikkat çeken Ebû Cafer esSimnânî insert ignore into journalissuearticles values(öl. 444/1052);, yaşadığı dönem açısından İslâm düşüncesi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı, Simnânî’nin İslâm düşüncesi ve özelde Eş‘arîlik mezhebi içerisindeki yerini tespit etmektir. Çalışmada şahıs üzerine derinleşme yöntemiyle müellifin tartışmalı olan bazı konulardaki fikir dünyası tespit edilmektedir. Ayrıca bu makalede farklı kaynaklardan yapılan çapraz okumalar sayesinde müellif hakkında oluşmuş bazı kanaatler, yine onun günümüze ulaşmış tek eserinden hareketle kritik edilmektedir. Eş‘arîliğin teşekkülünden hemen sonra yaşayan Simnânî, Bâkıllânî’nin sistemini takip ederek onun düşüncelerinin Batı bölgelerine ve özellikle Endülüs’e taşınmasına aracı olmuştur. Bu çalışmada Simnânî’nin takip ettiği “Bâkıllânî geleneği”nin durumu ve bu geleneğin gelişimi hakkında tespitler yapılmaktadır. Ayrıca mârifetullah, teşbih-tecsim konuları çerçevesinde Allah’ın sıfatları, peygamberlik müessesesi ve Hz. Muhammed’in fazileti, ruh-beden ilişkisi özelinde Dehrîlik ve tenasüh gibi konularda Simnânî’ye atfedilen görüşlerin ayrıntıları ve onun bu konular hakkındaki fikirleri incelenmektedir. Makalede Simnânî’nin, 5./11. yüzyıl Eş‘arî düşüncesinin tarihsel gelişimine katkı sağladığı ve Eş‘arîliğin Batı’ya intikalinde kurulan zincirin önemli bir halkası olduğu tespitinde bulunulmaktadır. Ayrıca bu çalışmada el-Beyân ‘an usûli’l-îmân adlı kitabının “klasik ve kelâmî Eş‘arîliğin” özelliklerini yansıtan kıymetli bir eser olduğu ifade edilmektedir.
Keywords : İslâm Mezhepleri Tarihi, Ebû Cafer es Simnânî, el Beyân an usûlil îmân, Hanefî, Eşarî