Kabz Öncesi Tasarruf ve Hasar Hükümleri Bağlamında Mecelle ve Fransız Medeni Kanunu Mukayesesi

Authors : İlknur Yaşar Bilicioğlu

Pages : 171-198

Doi:10.26650/iuitd.2023.1280695

View : 53 | Download : 42

Publication Date : 2024-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Mecelle’nin satım akdi için öngördüğü kabz öncesi tasarruf ve hasar hükümleri, Fransız Medeni Kanunu’nun hükümleriyle karşılaştırılacaktır. Ardından tadil komisyonlarının kabz hükümleri odaklı çalışmaları, Fransız Medeni Kanunu’yla paralellikleri bakımından incelenecektir. Mecelle’nin maruz kaldığı eleştiriler Fransız Medeni Kanunu’yla dayatılan hukuk tasavvuruyla yakından ilgilidir. Mecelle, kabz öncesi tasarruf ve hasar hükümleri bakımından yürürlüğü sürecinde ve sonrasında çokça eleştirilmiştir. Özellikle menkul malın satışının sınırlanması ve hasarın satıcıya bırakılması, ticaret hukukundaki işleyiş açısından ciddi bir sorun olarak algılanmıştır. Fransız Medeni Kanunu ise malın yeni bir satışa konu olması için teslim şartından söz etmez, satışlarda mülkiyetle birlikte hasar sorumluluğu da doğrudan müşteriye geçer. Bu yüzden Fransız Medeni Kanunu özellikle fazla ticaret yapan satıcı için çok daha risksiz ve kazançlı mukavele imkânı verir. Müşteri ise malla birlikte, bedelini de kaybetme riskiyle yüzleşir. Kabz hükümlerinin önce ecnebiler, ardından Batı hukuk tasavvurunu benimseyen Osmanlı hukukçuları eliyle eleştirildiğini, nihayet tadil sürecinde dört mezhebin fetvalarından istifade edilerek çağın ihtiyaçlarını karşılayamadığı iddia edilen diğer hükümlerle birlikte kabz hükümlerinin tadiline girişildiğini söyleyebiliriz. Bu çalışma Mecelle’nin tadil ihtiyacını Hanefi mezhebi sınırları bakımından tartışmak yerine, Fransız Medeni Kanunu’nun işlevi ve iktisadi kabulleri açısından inceleme denemesinden ibarettir.
Keywords : İslam Hukuku, Mecelle, Fransız Medeni Kanunu, Satım Akdi, Tasarruf, Zarar, Hasar, Tadil