TBMM Hükümeti ve Cumhuriyet’in Başlangıç Dönemlerinde Türk Sineması ve Hukukı Düzeni (1920-1932)

Authors : Ayhan CEYLAN

Pages : 27-62

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :TBMM Hükümeti ve Cumhuriyet’in başlangıç yıllarında (1920-1932), “açılış, idare, özgürlük, denetim ölçütleri ve sorumlulukları” içeren “sinemaya özgü” hukukî bir düzenleme yapılmamıştır. Toplumun eğlence, eğitim ve öğretimine yönelik fonksiyonu, yaygınlığının dönem itibariyle sınırlı olması, dönemin işgal ve savaş şartları, basın gibi kamuoyu oluşturacak ve yönlendirecek derecede sosyal ve siyasal etki göstermemesi sinemaya özgü ve onu bir bütün olarak düzenleyen hukukî bir metnin ortaya çıkmamasında etkili olmuş gözükmektedir. Dönemde yürürlükte olan 1907 Polis Nizamnâmesi, 1858 Osmanlı Ceza Kanunu, 1923 Sinema Tebligatı, 1926 Uluslararası Edep ve Ahlâka Aykırı Yayın Sözleşmesi, 1926 Türk Ceza Kanunu ve 1930 Hıfzıssıhha Kanunu sinemaya ilişkin hükümlere yer vermektedir. Yapılan bu hukukî düzenlemelerin dönemde etkili bir şekilde uygulanmadığı anlaşılmaktadır. Dönem hakkında bilgi veren kaynaklar ve tatbikat ışığında sinemanın ön denetimi niteliğinde merkezî veya sistematik bir sansürün 1932 yılına kadar uygulanmadığı belirtilebilir. Mevzuat ve uygulamaya yansıdığı kadarıyla gerçekleştirilen denetimde genel olarak; edep ve genel ahlâka uygunluk, millî ve dinî hislerin rencide edilmemesi, tanınmış din ve mezheplerin aşağılanmaması, dost devletlerin itibarına saygı gösterilmesi, ülkenin dış ülkelerdeki imajına zarar verilmemesi, toplumun âsayiş ve huzurunun sağlanması ve çocukların ve gençlerin korunması gibi çeşitli kriterler esas alınmıştır. Devletin özellikle 1926 sonrası sinemaya yüklediği fonksiyona bağlı olarak bu kriterlerin kısmen değiştiği görülmektedir.
Keywords : Sinema, Türk sinema tarihi, Türk sinema hukuku, TBMM hükümeti döneminde sinema, Cumhuriyetin başlangıç döneminde sinema