Hukuk Devleti İlkesi Bağlamında Olağanüstü Hal Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetimi Meselesi

Authors : Seniha Begüm ŞENTOP

Pages : 73-112

View : 8 | Download : 6

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hukuk devleti ilkesi, temel hak ve özgürlüklerin korunmasının ve hukuk güvenliğinin sağlanmasının teminatıdır. Bu ilke gereğince devlet organlarının faaliyetlerinin yargı denetimine tabi olması esastır. Olağanüstü hallerde çıkarılan kararnamelerin yargısal denetimi ise Anayasa’nın 148. maddesi ile engellenmiştir. Bu kararnamelere yönelik yargısal denetim yasağı, 2017 yılında gerçekleştirilen Anayasa değişikliğinden önce olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnameleri bağlamında çokça tartışılmıştır. Anayasa Mahkemesi konuyla ilgili iki farklı içtihatta bulunmuştur. 1991 yılında Anayasa Mahkemesi olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnamelerini esastan inceleyebileceğini savunmuştur. 2016 yılına dek bu kararını benzer gerekçelerle tekrarlamıştır. 2016 yılında ise Mahkeme bu içtihadını değiştirmiş ve Anayasa’nın 148. maddesindeki yasak sebebiyle bu kararnameleri incelemeye yetkisinin olmadığını belirtmiştir. 2017 tarihli Anayasa değişikliği ile olağanüstü hâl kanun hükmünde kararnamelerinin yerini olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri almıştır. Söz konusu kararnamelerin, savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin toplanamaması hali dışında, üç ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülerek karara bağlanacağı, aksi halde kendiliğinden yürürlükten kalkacağı hükmü de Anayasa’ya eklenmiştir. Bu hüküm, hukuk devleti ilkesi açısından olumlu ve önemli bir gelişmedir. Fakat bu kararnamelerin Meclis’te kanunlaşmadan önceki aşaması için denetim yasağının korunmuş olması, bu konudaki tartışmaların süreceğinin göstergesi sayılabilir. Bu çalışmayla eski ve yeni kararnameler, unsurları açısından karşılaştırılarak, Anayasa Mahkemesi içtihatları kapsamında yargısal denetim yasağı hukuk devleti ilkesi çerçevesinde değerlendirilecektir.
Keywords : Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, hukuk devleti ilkesi, kanun hükmünde kararname, olağanüstü hâl, yargı denetimi yasağı, Anayasa Mahkemesi