TRABZON İLİ 2 NO.LU KENTSEL SİT ALANI’NIN KORUMA BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Authors : Tuğçe Seymen, Burhan Satıcı

Pages : 55-76

Doi:10.56809/icujtas.1418678

View : 47 | Download : 37

Publication Date : 2024-08-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Kentsel sit alanları, kentin tarihten aktarılan nitelikli yapı stoğunu, keşfedilmiş yapı teknolojilerini, sosyo-kültürel yansımalarını, kentin ve insanlığın ekonomik izlerini yani tarihsel sahneye ait her bir ögeyi niteliği ve niceliği bağlamında bütüncül bir koruma anlayışıyla ileriki yıllara taşıyabilmeyi amaçlayan sınırı belirlenmiş alanlardır. Tarihi yapılar ve tarihi çevrede bulunan tüm yapısal öğeler kendisi ile birlikte birçok olguyu yansıtmakta olduğundan geçmiş ile ilgili bilgiler vermekte ve geleceğe aktarılmayı beklemektedir yani her bir alan kent için bir bilgi arşividir. Ek olarak bahsedilen sit alanları, tescil edilmiş yapıların ve diğer tarihi ögelerin sayıca çoğunluk göstermesinden ve bölgesel olarak özelliklerinin korunma gücü yüksek olan alanlar olduğundan yapı ölçeğinde koruma olgusu dışında bütünleşik koruma olgusu için yüksek potansiyel taşırlar, bu da kentin tarihi ve geleceği için bir fırsattır. Fakat ülkemizde geçmişten günümüze koruma olgusu geliştiği halde pek çok farklı etmen kaynaklı olarak tarihi yapılar, tarihi çevreler ve hatta kentsel sit alanları yeteri kadar korunamamakta, koruma çalışmaları ise belgeler üzerinde kalmakta veya tekil yapı çerçevesinde gerçekleştiği görülmektedir. Bahsedilen sit alanları tarihsel açıdan eşsiz ve birbirinden farklı oldukları için kentsel ve bölgesel olarak tarihi incelenmeli, koruma fikirleri bütüncül açıda ve günümüze teknik anlamda aynı zamanda sosyo-kültürel bağlamda entegre edilebilecek şekilde üretilmelidir. Bu kapsamda, Trabzon ili 2 no’lu kentsel sit alanı koruma sorunları çerçevesinde örnek alınmıştır. Etüt-analiz ve tarihsel incelemesi sonucunda elde edilen verilerden hareketle koruma sorunları belirlenmiş ve değerlendirme yapılmıştır. Tarihinin çok katmanlı oluşundan dolayı kadim bir kent olarak nitelendirilebilen Trabzon ilinin, kronolojik sırasıyla Roma imparatorluğu, Bizans imparatorluğu, Rum Pontus Devleti (Komnenos Hanedanlığı) , Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Dönemi tarihinin parçası olarak toprak sahipliği yaptığı bilinmektedir. Trabzon ili 2 no’lu sit alanı ise bu devirlerin tümüne şahitlik etmiş bir bölgedir. Alan incelemesi yapıldığında önemli sorunların başında tarihi alanın tek yapı ölçeğinde koruma olgusunun kaldığı bütünleşik olarak düşünülmediğinden dolayı anıtsal ve büyük sivil yapılar haricindeki yapıların genellikle bozulmalara uğradığı görülmektedir. Bu bozulmalara neden olan en büyük etmenlerden bir diğeri ise alanın tarihi dokusunun günümüzün ihtiyaçlarının karşılayamamasıdır. Günümüz ihtiyaçlarını teknik açıdan karşılayamayan yapıların ihtiyaçlarına ve aslına uygun şekilde bakım ve onarım görmeleri gerekmektedir. Günümüzdeki çeşitli işlevlerin ihtiyaçlarını karşılayamayan yapıların işlevsel değişikliğe gidilmesi de değerlendirmeler arasına alınmalıdır. Sit alanları bütünsel olarak incelenmesi gerektiğinden günümüz işlevlerinin yeterliliği de yapı düzeyinde kalmamalı ve tüm sınırlı bölgenin işlevsel analizi yapılıp bölgede ki ihtiyaçların karşılanıp karşılanmadığı kentsel konumu ile karşılaştırılarak irdelenmelidir. İşlevleri yetersiz olan yapı ve alanlarda ekonomik düzey düşmekte ve mülkiyeti kişilere ait olan yapıların gerekli onarımları maddi yetersizlikten ötürü yapılamamaktadır. Bu sebepten genellikle konut işlevine sahip olan yapılar ciddi bozulmalara sahip olabilmektedir. Ayrıca içinde bulunulan alan yeterli işlevi kentliye sunmadığı zaman alan günün belirli saatleri sessizleşmekte ve Vandalizm’e ön ayak oluşturmaktadır. Tarihsel süreçte gelişen koruma anlayışının bir yansıması olan koruma amaçlı imar planları ise belirli noktalarda kâğıt üzerinde olmaktan ileri gidememiş, niteliksiz yeni yapılar, tarihi yapılara niteliksiz ekler ve tarihi çevreye niteliksiz öğeler konusunda ise uygulama konusunda yetersiz kalınmıştır. 2 no’lu kentsel sit alanının koruma sorunları tüm olgular çevresinde incelenmiş, bozulmaya neden olan etmenler; sebepleri, haritalar ve görseller ile desteklenmiştir. Sonuç olarak, Trabzon ilinin ilk izlerini taşıyan ve tarihi kent merkezini oluşturan kentsel bir sit alanının neden korunamadığı ile ilgili sorunlar belirlenmiş ve nasıl korunabileceği hakkında değerlendirme yapılmıştır.
Keywords : Kentsel sit, tarihi çevre koruma, tarihi yapı koruma, restorasyon, Trabzon