GAZÂLÎ’DE HABERÎ SIFAT VE TE’VİL METODOLOJİSİ

Authors : Osman ORAL

Pages : 199-238

Doi:10.17550/akademikincelemeler.503395

View : 13 | Download : 9

Publication Date : 2019-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Haberî sıfatlar, el, parmak, yüz ve kadem gibi nasslarda geçen ancak aklî deliller nedeniyle zâhirî mânâlarıyla; nasslar içindeki bağlamları yani siyâk, sibâk ve sevk dışında, tek başına Allah’a nispet edilemeyen sıfatlardır. Âlimler arasında bu sıfatlara yönelik farklı yaklaşımlar olmuştur. Bu yaklaşımlar içinde Selef’e göre, Kur’ân’da ve hadislerde geçen haberî sıfatlara iman edip, te’vîl etmemektir. Buna “tefvîz”, “bilâkeyf” veya “tevakkuf” metodu da denilmektedir. Bu sıfatların anlaşılması, teşbihten ve nassları yanlış değerlendirmekten kaçınmak açısından gereklidir. Bazı fikrî münakaşalara sebep olan bu lafızları çözüme kavuşturmak için İslam âlimleri te’vil metoduna başvurmuşlardır. Yani bu sıfatların te’vili, tenzîh ve takdîs ilkesinin bir gereği olarak akıl ve dilbilimsel yöntemlere başvurularak ortaya çıkmıştır. İslâm kelâmında önemli bir konu olan te’vil, Ebû Hamid el-Gazâlî (ö.505/1111)’nin çözüm aradığı konulardan biridir. O, tevil konusunda olmazsa olmaz bir takım metodlar ortaya koymuş, hangi metinlerin te’vil edilebileceği, te’vilin nasıl yapılacağı, kimlerin te’vil yapabileceği ile ilgili bir metodoloji ortaya koymuştur. Ayrıca te’vil ve tekfirde aşırılığa son vermek ve nasslar çerçevesindeki belli esaslar dâhilinde kayıtlamak için “el-Kanunu’l-Küllî fi’t-Te’vil; el-İktisâd fi’l-İ’tikâd ve Faysalu’t-Tefrika Beyne’l-İslam ve’z-Zendeka” gibi çalışmalar yapmıştır. Bu makâlede Gazâlî’nin haberî sıfat anlayışı, problemlere çözüm önerileri ve te’vil metodolojisi incelenmektedir.
Keywords : Haberî Sıfat, Tevil, Tenzih, Teşbih, Gazâlî