Osmanlı Son Dönemi Bilginlerinde Hz. Peygamber’in Sünnetine Bağlılık Vurgusu-Manastırlı İsmail Hakkı’nın Mevâidü’l-İnʿâm Kitabı Örneğinde-

Authors : İsa AKALIN

Pages : 63-74

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.515829

View : 11 | Download : 22

Publication Date : 2019-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Peygamber’in sünnetine bağlılık vurgusu, ilk dönemlerden beri İslâm bilginlerinin üzerinde hassasiyetle durdukları konulardan biridir. Tefsîr, hadîs, fıkıh, kelâm, tasavvuf bilginlerinden bu konuyu müstakil kitaplarda ele alanlar bulunduğu gibi değişik eserlerin birer bölümünde konuya dikkat çekenler de bulunmaktadır. Klasik kaynaklarda “el-iʿtisâm bi’l-kitâb ve’s-sünne: Kur’ân-ı Kerîm’e ve Hz. Peygamber’in sünnetine bağlanmak / sarılmak” diye ifade edilen bu konuyu, Buhârî (256/870) gibi kimi hadîs bilginleri, eserlerinde müstakil bir başlık altında ele almışken; kimi bilginler de lüzûmu’s-sünne,  ittibâu’s-sünne veya el-istimsâk bi’l-kitâb ve’s-sünne başlıkları altında ve hatta müstakil kitaplarda işlemişlerdir. Söz konusu isimlendirmelerdeki başlıklar ve içerikleriyle, Kur’ân-ı Kerîm’in ve Sünnet’in İslâm Dini ve Müslümanlar için taşıdığı anlamın ve öneminin ortaya konması amaçlanmıştır. İslâm bilginleri, genel bir anlatımla söylenecek olursa, Hz. Peygamber’in sünnetine bağlılığı, O’nun hayatını örnek alıp, O’nun sünnetine uygun biçimde hayatını düzenleme olarak açıklamışlardır. Kur’ân-ı Kerîm’e ve Hz. Peygamber’in sünnetine bağlanmak konusunun yoğunlukla ele alınmaya başlandığı tarihlerin hicrî üçüncü / miladî dokuzuncu yüzyıllar olduğu görülmektedir. Bunun gerekçesinin ise mevzubahis zaman dilimlerinde;  “Asr-ı saâdet’ten sonra ortaya çıkan ve şer‘î bir delile dayanmayan inanç, ibadet, fikir ve davranışlar” diye tarif edilen bidʿatlerin çoğalması ve yaygınlaşmasının olduğu tespit edilmiştir. Kelâm alanındaki eserleriyle öne çıkan Manastırlı İsmail Hakkı da (ö. 1912); Hz. Peygamber’in sünnetine bağlılık konusunu Mevâidü'l-İnʿâm adlı eserinin son bölümünde (‘hâtime’de) incelemiştir. Manastırlı, önceleri askerî ve mülkî liselerde, daha sonraları tüm liselerde ders kitabı olarak okutulması kararlaştırılmış olan Mevâidü'l-İnʿâm adlı eserinin hâtimesinde; Hz. Peygamber’in sünnetine bağlılık ve O’na tabi olmanın gereğini ve önemini âyet ve hadîsler ışığında ortaya koymuştur.
Keywords : Sünnete bağlılık, iʿtisâm, bidʿat, Manastırlı İsmail Hakkı, Mevâidü'l İnʿâm, Buhârî