CHP ARŞİV BELGELERİ IŞIĞINDA TEK PARTİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE HİMAYE (PATRONAJ) İLİŞKİLERİ VE BAZI SOSYO-EKONOMİK SORUNLAR

Authors : Tülay Aydin

Pages : 739-760

Doi:10.56597/kausbed.1316961

View : 69 | Download : 70

Publication Date : 2023-12-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihin her döneminde ve her toplum tipinde rastlanan eşitsizlik ve güç dengesizliği insanoğlunun en başat sorunu olmaya devam etmektedir. Güç, servet, bilgi başta olmak üzere insanlar arasındaki bu eşitsizlik sembolleri onları çeşitli ilişki ağları içinde bir var olma savaşı vermeye sürüklemektedir. Çalışmada ele alınan tek parti döneminde de merkez ve çevre iletişiminde oluşan tarihsel boşluk, yerel güç odaklarının siyasi, idari ya da ekonomik birçok konuda güç elde etmesine ve bu gücü zayıf toplum kesimleri üzerinde kullanmalarına sebep olmuştu. Bu çalışmada bilhassa köylerde toprak ağaları, köy ve kasabalarda bir aracı güç unsuru olarak memurlar ve artı ürünün pazarlanması noktasında tefeci-tüccarların yani hami ve aracıların servet, bilgi, güç ve otoriteye dayalı tahakkümleri incelenmektedir. Bu tahakkümün asıl muhatabı ise kırsal kesimde bilgi ve güçten yoksun kalmış başta köylüler olmak üzere çeşitli halk kesimleridir. Çalışma tarihin her döneminde görülen güç eşitsizliğinin tek partili yıllar Türkiye’sindeki bir portresini çizme hedefindedir. CHP’nin kendi arşiv belgeleri ışığında ele alınan konunun temel yargısı cumhuriyetin ilk yıllarında kurulan siyasi, idari, ekonomik ve çeşitli yönetsel kaygıların da yereldeki bu çatışmayı farklı açılardan etkilediği yönündendir. Çalışmanın ana dayanağını tek parti döneminin toplum portresini en iyi şekilde gözler önüne seren parti müfettişlerinin teftiş raporları, parti teşkilatlarının kongre zabıtları ve partili milletvekillerinin bölgelerine yaptıkları geziler sonucunda hazırladıkları raporlar oluşturmaktadır.
Keywords : Tek parti, teftiş, rapor, hami, köylü, aracı