Tasavvuf Literatüründe Ağaç Sembolizmi ve Muhyî’nin Temsîl-i-Şecer İsimli Eseri

Authors : Hür Mahmut YÜCER, Serhat KÜÇÜK

Pages : 13-28

View : 16 | Download : 18

Publication Date : 2019-03-29

Article Type : Research Paper

Abstract :İslâm düşüncesine göre âlemde varlığı zorunlu olan sadece Allah’tır. Diğer varlıklar mecazen vardır. Vahdet-i vücuda göre de âlemde sadece o vardır. Herşey ondan zuhûr etmiştir. Var gibi görünen bu âlem görüntülerden ibarettir. Mecazen vardır. Bu görüntüler gerçekte arkasındaki bir hakiki varlığa dayandığı için var olarak görünmektedirler. Öyleyse bu görüntülerin başlangıçta nasıl oluşmuştur. Bir çokluğa, latîf kesîfe, Hakikat mecaza nasıl dönüşmüştür. Aralarındaki ilişki nasıl devam etmektedir. Bunu nasıl kavrayabilir, nasıl tanımlayabiliriz. Mutasavvıflar bunu anlatmak için farklı semboller ve metaforlar kullanmışlardır. Bu sembollerden birisi de çekirdek-ağaç sembolizmidir. Bir çekirdek öncelikle bütün ağacın bilgisini içinde taşır, sonra uygun ortam bulunca bu bilgi açığa çıkar, yeşerip büyür, dal budak salar, sonra da yaprak açar ve en sonunda meyve verir. Her meyvede aynı ağacın bilgilerini toplayan yine çekirdekler oluşur. Ağacın her merhalesi ayrı bir şekil ayrı bir renk ve ayrı bir işleve sahiptir. Fiziken bir olan, çokluğa dönüşmüştür. Ancak ağaçtan esas maksat meyve elde etmektir. Meyvesi olamayan ağaç makbul değildir. Bu âlem de bir ağaç gibidir. Bu ağacın tohumu Hakikat-ı Muhammediye’dir. Ağaç farklı ortamlarda farklı şekillerde ortaya çıkar ve görünür, büyür ve en son meyve verir. Ağacın meyvesi insan-ı kâmildir. Önemli olan da insan-ı kâmil olmaktır. Biraz dikkat edilirse Kur’ân ve hadislerde ağaç sembolizminin çokça kullanıldığı görülür. Bu sembolü mutasavvıflar farklı anlamlarda manzum ve nesir olarak eserlerinde çokça işlemişlerdir. Bu çalışmada öncelikle Şeçer/ağaç sembolizminin dini ve tasavvufi literatür içerisindeki yeri araştırılacak sonra Muhyi Efendi’nin Temsîl-i Şecer isimli yazma halindeki eseri tanıtılacaktır. Çalışmanın sonunda da onun 16. Yüzyılda kaleme aldığı bu eseri günümüz harflerine çevirilerek literatüre kazandırılacaktır.
Keywords : Ağaç Sembolizmi, Vahdet i Vücud, Muhyi, Temsiîl i Şecer