حركة تجديد علم الكلام في بلاد الأناضول

Authors : Mahmoud BENRAS

Pages : 343-358

Doi:10.52115/apjir.1160849

View : 17 | Download : 10

Publication Date : 2022-12-13

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı aydınları, Tanzimat dönemiyle aralarında sert bir siyasi tartışma başlatmışlardır. Bu siyasi tartışmanın amacı, İslam ümmetinin yeniden eski parlak günlerine dönüp dünyada söz sahibi olunmasıdır. Bu tartışmalardan sonra Osmanlı Devleti sınırları içerisinde bulunan etnik gruplar mevcut dünya konjonktüründe revaçta olan milliyetçi akımlara paralel olarak bağımsızlıklarını kazanarak müstakil yeni devletler kuruldu. İlk bakışta özgürlük gibi algılanan bu ayrışmalar sonrası oluşan devletlerin çoğu fikri ve askeri işgal altına girdi. Bu siyasi çatışmaların muharrik gücü, bu topraklardaki zihni değişimi halk arasında içselleştirmekti. Bu değişimin sağlanması için temelde dinin anlaşılmasında iki farklı yaklaşım vardı. Birinci düşünceyi savunanlar, batıdan etkilenip onların normlarına göre dini düşüncenin yeniden yorumlanmasını istiyorlardı. İkinci akıma göre ise bu topraklarda mukim insanların çoğu Müslüman olduğundan kurtuluş reçetesi olarak İslam’ın temel hükümlerine dokunmadan dini hükümleri kendi içerisinde yeniden yorumlayarak bir tecdidin gerekliliğine inanıyorlardı. Bu tartışmaların merkezinde dini düşünce ve dolayısıyla kelam ilmi bulunmaktadır. Zira kelam ilmi, dini düşüncenin menbaı ve muharrik gücüdür. Aynı zamanda dış etkilere karşı İslam’ın savunuculuğunu da yapmaktadır. Bu bağlamda “dönüşüm ve değişim hareketi” kelam ilminin temel meselelerinden birisidir. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin son dönemleri ve yıkılışından sonra onun yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nde kelam ilmindeki yenileşme hareketlerinden bahsetmektedir. Türkiye’deki son dönem kelamî tartışmalar diğer ülke bilim insanları tarafından yeterince bilinmemektedir. Bunun sebebi bu konuda yapılan çalışmaların daha çok din dili olarak kabul edilen Arapça veya Farsça gibi dillere tercümenin yapılmamasından kaynaklanmaktadır
Keywords : Kelam, Yeni İlm i Kelam, Tanzimat, Türkiye, Anadolu, Yeni Akâid