Gaziantep İlinde Bazı Hava Kirleticilerinin Ölçümü, Modellenmesi ve Değerlendirilmesi

Authors : Gökhan YAMAN, Selman TÜRKEŞ, Hakan GÜNEY, Ahmet Enver SIVACI, Bülent SARI, Olcayto KESKİNKAN

Pages : 164-178

Doi:10.7212/karaelmasfen.1204995

View : 33 | Download : 26

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kötü hava kalitesinin insan sağlığı üzerinde zararlı etkileri vardır ve havadaki kirletici düzeylerinin belirlenmesi insan sağlığı ve çevre için önemlidir. Bu çalışmanın temel amacı, Gaziantep ilinin kış hava kirliliğini bazı parametreler insert ignore into journalissuearticles values(NO2 ve SO2); açısından analiz etmek ve alınması gereken önlemleri tartışmaktır. Bu kapsamda 2015-2020 yılları arasında belirlenen 30 noktanın her birinde 5 adet pasif örnekleme yapılmıştır. Ölçüm sonuçlarının istatistiksel analizleri SPSS 17.0 V. programı kullanılarak yapılmış ve sonuçlar arasında anlamlı ilişkiler olduğu belirlenmiştir. SigmaPlot Versiyon 11.0 yazılımıyla sigmoid, lojistik, gompertz ve lineer modeller geliştirilirken, MATLAB R2020a programında ise lineer yapay sinir ağı insert ignore into journalissuearticles values(ANN); ve lineer olmayan yapay sinir ağı insert ignore into journalissuearticles values(NARX-ANN); kullanılarak kirletici değerlerinin gelecek tahminleri gerçekleştirilmiştir. 2040 yılı için yapılan NO2 ve SO2 tahminlerinde en güvenilir sonuçlar lineer model ile elde edilmiş olup, kirletici konsantrasyonları sırasıyla 50,91 µg/m3 insert ignore into journalissuearticles values(R2=0,9999); ve 168,48 µg/m3 insert ignore into journalissuearticles values(R2=0,9762); olarak hesaplanmıştır. Yapay sinir ağları ile geliştirilen modellerden NARX-ANN Bayesian düzenleme algoritmasının tahminler için daha uygun ve güvenilir olduğu görülmüştür insert ignore into journalissuearticles values(NO2 için R2=0,8785, SO2 için R2=0,9021);. Lineer modele göre daha düşük R2 değerine sahip olmasına rağmen, NARX-ANN modeli tahmin hesaplamalarında meteorolojik verileri de dikkate aldığı için daha anlamlı görülmektedir. Çalışmanın sonunda Gaziantep hava kalitesinin iyileştirilmesi ve sürdürülebilirliği için öneriler sunulmuştur. Bunlar; kentsel dönüşüm ve şehir planlama ile nüfus yoğunluğunun homojen dağılımı, trafik yoğunluğunu azaltacak toplu ulaşım gibi altyapıların oluşturulması, alternatif temiz yakıtlara yönelik teşvik ve hibelerin artırılması, bilgi ve iletişimi bütünleştiren akıllı şehir konseptinin, iletişim teknolojileri ve sabit/mobil ölçüm sensörlerinin kurulmasıdır.
Keywords : NO2, SO2, Pasif örnekleme, Modelleme, Yapay sinir ağı, Gaziantep