Ahlaki Oto-Kontrol Bağlamında Eğlence Meclisleri (Meclis-i Fısk) ve Çalınan Müzik Aletlerinin (Alet-i Fısk) Osmanlı Mahkeme Kayıtlarına Bazı Yansımaları

Authors : Emre KOÇ, Hüseyin YILMAZ

Pages : 162-179

View : 12 | Download : 10

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı mahallesindeki yaşama genel olarak bakıldığında ilk başta görülen husus, mahalledeki asayişin yaşayanların ortak kanaatleriyle temin edildiğidir. Mahalleye taşınabilmek mahalleliden bir kefilin varlığıyla, mahallede yaşamaya devam etmek ise mahallede kabul gören toplumsal-ahlaki kurallara uymak ile mümkün olabilmiştir. Mahalleli bu noktada kuralları ihlal ederek, mahalle yaşam ve huzurunu tehdit eden şahısları ve onların davranışlarını hedef almış, hukukun da kendilerine verdiği yetki ile durumu mahkemeye taşımıştır. Bu çalışmada mahallelinin huzurunu tehdit etmeleri sebebiyle içki-eğlence meclisleri kurmak ve bu meclislerde müzik aletleri çalmak hususları üzerinde durulmuştur. Görülmüştür ki diğer ahlak dışı davranışlar ve madde kullanımı ile birlikte müzik aletleri çalarak mahalleliyi rahatsız etmek de mahkemeye yansımış ve bu müzik aletlerinin adları da kayda geçirilmiştir. Burada XVII. yüzyıldan son dönemlere kadar farklı tarihlere ve farklı bölgelere ait olup tez, kitap veya makale şeklinde çalışılarak günümüz harfleri ile tamamlanmış birçok çalışma taranmış ve bunlar içinden tespit edilen örneklerin her biri kendi başlığı altında verilmiştir. Mahalleli kendi mahallelerinde içki âlemleri düzenleyen, bazı müzik aletleri çalarak eğlenen, fuhuşa, kavgaya ve hırsızlık gibi suçlara karışanlara gerekli cezanın verilmesini istemişlerdir. Mahallelinin müzik aletlerine ve bu aletleri çalmak suretiyle içki âlemleri düzenlenmesine son derece olumsuz bir bakış açıyla yaklaştıkları görülmüştür. Mahkeme genel olarak mahallelinin talebini dikkate alarak uygulanabilecek en pratik cezayı icra edip suçluların mahalleden uzaklaştırılmasına karar vermiştir. Tambur, çevkir-çevkür (çöğür), tabıl (tabl), def, zil, zurna gibi bazı müzik aletlerinin adları şikâyetlere konu olmuştur. Halkın ifade ve şikâyetleri ışığında, bu aletler “ âlet-i fıskdan tanbur ve çevkür ve tabla (tabl) çalup ” gibi tanımlamalarla doğrudan, kullanılması durumunda şahsa günah kazandıran aletler olarak vasıflandırılmıştır.
Keywords : Osmanlı, mahalle, mahkeme, içki meclisi, müzik aleti, tambur