AFRODİT DAVASI: İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türk Basınında Sansür Uygulamasına Bir Örnek

Authors : Yaşar SEMİZ, Güngör TOPLU

Pages : 132-167

Doi:10.56448/ataddergi.1109484

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2022-08-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Malatya Milletvekili Nasuhi Baydar Eylül 1939’da Fransız yazar Pierre Louys'in "Afrodit" isimli romanını Türkçeye çevirmişti. Türkçeye çevrilmesinin ardından roman, bazı okuyucular tarafından “müstehcen” olduğu ve Türkiye’deki ahlaki değerlere zarar vereceği gerekçesi ile şikâyet edildi. Polis tahkikatından sonra konunun İstanbul savcılığına intikal etmesiyle Afrodit davası başladı. Mahkeme, eserle ilgili şehir tarihi yazması ile ünlenen İbrahim Hakkı Konyalı’yı bilirkişi tayin etti. Konyalı’nın, Afrodit kitabının müstehcen olduğu konusunda görüş bildirmesi üzerine savcılık, kitabın toplatılmasına karar verdi. Kitabın yayımcısı Semih Lütfi Erciyas ile basımcısı Kenan Basımevi sahibi Kenan Dinçman hakkında dava açıldı. Yargı süreci devam ederken davaya ilişkin yazılarından dolayı Yunus Nadi, Necip Fazıl, Vala Nurettin, Şevket Rado, Halil Lütfi Dördüncü, Sabiha ve Zekeriya Sertel, Ethem İzzet Benice gibi yazarlar hakkında da davalar açıldı. Başta Cumhuriyet gazetesi olmak üzere birçok gazetede kalem kavgaları yaşanmaya başladı. Gelişmeler edebiyat ve yayın dünyasında yakından takip edildi. Davanın ilk celsesinde hâkim, söz konusu eserle ilgili uzman görüşü alınması için önce İstanbul Edebiyat Fakültesi öğretim üyelerinden ardından da Milli Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu üyelerinden oluşturulan heyetlerden eserin müstehcen olup olmadığı ve bir sanat eseri olarak kabul edilip edilemeyeceği konusunda görüş istenmesine karar verdi. Bilirkişiler, romanın müstehcen olmadığı ve bir sanat eseri olduğu konusunda görüş bildirdi. Bu görüşün ardından mahkeme, Afrodit kitabı, onu çeviren yazar, yayınlayanlar ve kitap yüzünden açılan basın davaları hakkında beraat kararı verdi. Karar temyiz edildi ancak temyiz mahkemesi de beraat kararını onayladı.
Keywords : Afrodit, Müstehcen, Sansür, Yargılama Süreci, İbrahim Hakkı Konyalı, Pierre Louys