SOMALİ’DE OSMANLI HÂKİMİYETİ (1559 - 1916)

Authors : Ahmet Turan YÜKSEL, Yusuf Ibrahim HASHİ

Pages : 201-236

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2021-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin Somali ile olan ilişkisi Memlûk Devleti’nin yıkılış tarihi olan 1517’den başlayarak yaklaşık dört asır sürmüştür. Osmanlılar XVI. yüzyılın ilk çeyreğinde, Somali’de hâkimiyet tesis ettikleri bölgelere, o dönemde Avrupalıların henüz başlayan sömürgeci mantığının karşısında engelleyici bir güç olarak yerleşmiş ve bu mücadele esnasında bir taraftan kendi askerî güçlerine, diğer taraftan da yerli toplumlardan aldıkları maddi ve manevi desteğe dayanan bir yapı oluşturmuşlardır. Böylesine iç içe geçmiş olan yapı, XX. yüzyıl başına kadar devam etmiştir. Somali’nin özellikle Zeyla, Berbera, Bulhar ve diğer kıyı şehirlerini içine alan kuzey bölgesi Osmanlıların son dönemlerinde devletin bir parçasıydı. Osmanlı Devleti, Somali Kızıldeniz ve Habeşistan’da hâkimiyet kurma, baharat ticaret yolu ve kutsal toprakları koruma çabasını göstermekteydi. Somali kıyılarına Yemen üzerinden geçmekteydiler. 1863’te Hidiv olan İsmail Paşa, Afrika kıtasında yeni topraklar elde etmek için büyük çaba sarf etti ve Mısır Sudanı ile yakından ilgilenmeye başladı. 27 Mayıs 1866’da Sultan Abdülaziz'in emriyle Sevvakin ve Masavva kaymakamlıkları ona bağlandı. Mısır Savvakin ve Masavva limanlarına bağlandıktan sonra Kızıldeniz’in batısında bulunan Somali sahillerini kendisi verilmesi çalıştı. 1 Haziran 1875 tarihinde Sultan Abdülaziz’in fermanıyla bu limanlar Mısır Hidivine verilmiştir. Mısır eski hâliyle olmadığı için, Osmanlı İmparatorluğu eskiden olduğu gibi Somali üzerindeki hâkimiyeti için 9 Ekim 1887’de Humayun’dan Kızıldeniz’e iki veya üç gemilik bir donanma görevlendirdi. Somali’nin kuzeyini kapsayan ve Kızıldeniz'in girişini kontrol eden stratejik kısım, kısmen Etiyopya Devleti'nin tamamı olmasa da 1555 ile 1916 yılları arasında 361 yıl boyunca kısmen Osmanlı Hükûmetine bağlı kaldı. XIX. yüzyılın sonuna doğru Somali, Avrupalı sömürgecilerin kontrolüne girmiş ve böylece Osmanlı Devleti ile Somali ilişkisi sona ermiştir. Osmanlı Devleti’nin Somali’deki reform politikalarını, özellikle Harar bölgesinde güvenliği yaymaya, Somaliler ile Gala kabileleri arasındaki savaşları sona erdirmekle başladı. Sonra medreseler kurarak doğru İslâm öğretilerinin bölgede yayılmasını hedefledi. Bu nedenle ilave olarak Osmanlı yönetimi, çabalarını imara ve kalkınmaya yönlendirdi. Ayrıca hastane inşa edildi. Aynı anda Osmanlı Devleti, halkın daha iyi ve verimli tarım yöntemlerini öğrenmeleri için Hindistan’dan kahve ve tarım uzmanları getirttirmiştir.
Keywords : Somali, Osmanlı Devleti, Mısır Egemenliği