Gelir Eşitsizliği ve İnsani Gelişme İlişkisi: Türkiye Örneği

Authors : Burhan DURGUN, Özlem DURGUN

Pages : 45-73

Doi:10.21180/iibfdkastamonu.1206605

View : 34 | Download : 32

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Gelir dağılımındaki eşitsizlik konusu iktisatçılar başta olmak üzere sosyal bilimlerdeki birçok araştırmacının ilgisini çekmektedir. Teknolojik devrimle daha derin bir sorun haline gelen gelir eşitsizliğinin boyutu, neden ve sonuçları birçok ampirik çalışmaya konu olmuştur. Literatürdeki çalışmalar gelir eşitsizliğini genellikle gelir düzeyi ile ilişkilendirmektedir. Bu yüzden de insan faktörü çoğunlukla analiz dışı tutulmaktadır. Bu çalışmada gelir dağılımı eşitsizliğinin UNDP tarafından hesaplanan ve refahın sadece ekonomik değil -sağlık ve eğitim göstergeleriyle- insani boyutunu da içine alan insani gelişme endeksi ile ilişkisi Türkiye özelinde incelenmiştir. 1990-2019 dönemini kapsayan zaman serisi analizinde ARDL sınır testi ve nedensellik testleri kullanılmıştır. Analizlerde genel ve ayrıştırılmış olmak üzere iki model kullanılmıştır. İlk modelde gelir eşitsizliğinin insani gelişme endeksiyle ilişkisi, ikinci modelde ise gelir eşitsizliğinin insani gelişme endeksinin sağlık, eğitim ve gelir alt endeksleriyle ilişkisi araştırılmıştır. Analiz sonuçları her iki modelde de seriler arasında uzun dönemli bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. İnsani gelişme endeksi ve sağlık endeksinin işareti negatif ve anlamlı, eğitim endeksinin pozitif ve anlamlı, gelir endeksinin ise negatif fakat anlamsız olduğu tespit edilmiştir. Nedensellik testleri sonuçlarına göre ise genel olarak insani gelişme endeksinden gelir eşitsizliğine doğru tek yönlü nedensellik tespit edilmiştir. Bu sonuçlar Türkiye için insani gelişme seviyesindeki artışların gelir dağılımını daha adaletli hale getireceğini göstermektedir. Gelir dağılımında eşitsizliği azaltmak isteyen Türkiye için bu sonuç, eğitim ve sağlık yatırımlarını arttırma yönünde fikir vermektedir. Ayrıca eğitim kalitesinin yükseltilmesi, sağlık ve eğitimdeki derin eşitsizliklerin azaltılması ve eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanması gerekmektedir.
Keywords : Gelir Dağılımı, Gelir Eşitsizliği, İnsani Gelişme Endeksi, ARDL Sınır Testi, Granger Nedensellik