Altın Orda Devleti’nin İslamlaşmasında Bilinmeyen Bir Şahsiyet: Ebu Bekir Kalender Aksarayi ve “Kalendername” Adlı Eseri

Authors : Telli KORKMAZ

Pages : 205-219

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2018-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Cengiz Han’ın torunu Batu Han tarafından kurulan Altın Orda Devleti kurulduğu Deşti-Kıpçak bölgesinde Türk nüfus yoğunluğunun etkisi ile tarihi süreç içerisinde Türkleşmiştir. Devlette İslam dini Berke Han döneminde kabul edilmeye başlamıştır. Müslümanlığın yaygınlaşması ve devletin İslami görünüm kazanması ise Özbek Han’ın (1313-1342) hâkimiyeti yıllarında gerçekleşmiştir. Özbek Han şehirlerde cami, mescit ve medreseler yaptırarak İslam dininin gerektirdiği bütün kuralların tesisine önem vermiştir. Bu tarihi süreçte tarikat şeyhlerinin ve üyelerinin katkısı inkâr edilemez niteliktedir. Altın Orda Devleti’nin İslamlaşma sürecinde çok önemli bir rolü olan şahsiyetlerden biri de Özbek Han ve oğlu Canibek Han dönemlerinde yaşamış Türkiye ilim dünyasında henüz bilinmeyen Anadolu tarikat şeyhlerinden Ebu Bekir Kalenderi (Aksarayi) olmuştur.  Anadolu Kalenderilik tarikatının az bilinen temsilcilerinden olan Ebu Bekir Kalender Aksarayi yaşamının önemli bir kısmını 1320-1340 yıllarında Altın Orda’nın Kırım emirlerinin ikametgâhı olan ve Eski Kırım olarak adlandırılan Solhat şehrinde geçirmiştir. İslamiyet’i tebliğ için geldiği bu topraklarda “Kalendername” adlı eserini yazmıştır. Özbekistan İlimler Akademisi Doğu Bilimleri Enstitüsünde muhafaza edilen bu el yazma eser, 400 varak olup Farsça mesnevi üslubunda kaleme alınmıştır. Eser 2017 yılında Rusçaya çevrilerek basılmıştır. 
Keywords : Altın Orda, İslamiyet, Ebu Bekir Aksarayi, Kırım, Kalenderilik