III. Murad Döneminde Anadolu ve Rumeli’deki Eyaletlerden Örnekler Işığında Reaya Arasındaki Sorunların Divan-ı Hümayuna Yansımaları Üzerine Değerlendirmeler

Authors : Savaş YILMAZ

Pages : 260-276

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2018-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :III. Murat döneminde kanun-ı kadîmin bozulması, taşrada -özellikle köylerde- eşkıyalık olaylarının yaşanması, devlet ve toplum yapısındaki olumsuz gelişmelerin; köy yaşamı ve köylüler üzerinde meydana getirmiş olduğu sorunların divâna yansıması ve sorunların çözümünde divânın yeri ve öneminin tespit edilmesi, makalenin konusunu oluşturmuştur. Köylüler yaşadıkları sorunları, taşrada çözüme kavuşturamadıklarından arz-ı hallerini, divân-ı hümâyûna sunmuşlardı. Köylülerin divâna arz-ı halde bulunmalarında; ya ehl-i örf ile ehl-i şer’in, görevlerini suiistimal etmeleri ya da şekavet olayları karşısında yetersiz kalıp sorunları olay mahallinde çözememeleri etkili olmuştu. Bu saiklerle haksızlığa uğradıklarını düşünen köylüler, başkente gidip divâna arz-i hallerini sunarak haklarını aramışlardı. Bu bağlamda, köylülerin en çok hangi konularda divâna arz-ı hal sundukları, divânın nasıl karar verdiği araştırılmıştır.Reâyâ ve berâyâ nın , divâna sunduğu arz-ı hallerinde divânın yüce mahkeme gibi karar vermesindeki etkisine değinilmiştir. Şöyle ki Mühimme Defterleri muhteva olarak Şer’iyye Sicillerinden farklıdır. Buna rağmen divânda, reâyâ ve berâyâ nın mağduriyetini giderici kararlar verilmiş, verilen kararları da taşradaki ehl-i örf ile ehl-i şer’e göndererek adlî ve cezaî işlemlerin neler olduğunu da belirtip kararların yerine getirilmesi gerektiği de mühim defterlerine kaydedilmişti. Bu sebepler sadece mühimme defterlerine göre konunun araştırılmasını, divân-ı hümâyûnun köylülerin sorunlarını çözmedeki rolü ve öneminin incelemesini gerekli kılmıştır. 
Keywords : Reâyâ Köylü, Karye Köy, Ehl i örf, Ehl i şer, Arz i Hal, Divân ı Hümâyûn