Asur Metinlerinde Alzi krallığı ve Muşklar

Authors : Allahverdi ALİMİRZAYEV

Pages : 219-230

View : 14 | Download : 9

Publication Date : 2018-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Doğu Anadolu’nun eski siyasi merkezlerinden biri olan Elazığ, coğrafi konumu nedeniyle M.Ö. XIII. yüzyıldan beri Asur krallarının yürüşlerinin hedefine dönüşmüştür. Elazığ’dan Anadolu’nun merkezi bölgelerine stratejik güzergahlar geçiyordu. Alzi ve komşu Purulumzi krallıklarında yaşayan Muşklar Asurlara haraç vermeyi reddettiklerinden dolayı  M.Ö. 1113’de Asur Kralı I. Tiglet-pileser ’in saldırısına uğradılar. Bazı araştırmacılar Muşklar’ın Güneydoğu Avrupa’dan göç ederek, Anadolu’nun merkezinde krallıklarını kuran Frygler’le aynı soydan olduğu konusunda hemfikirdir. Herodot’un Tarih’inde adı geçen Frigya Kralı Midas ile Muşk kralı Mita’nın aynı kişi olduğu zannedilmektedir. Bunun nedeni, krallığın eski isminin  Frigya adına  karşılık olarak yanlışlıkla pu-ru-kuz-zu gibi okunmasıdır. Aslında, bu kelime pu-ru-lum-zi (hurrice purli "ev" kelimesine dayanır) olarak okunmalıdır. I. Tiglat-Pileser ’ın vakayinamesini Rusça’ya çeviren İ. M. Diakonoff Muşklar’ın Alzi ve Purulumzi’ye Fırat Nehri’ni geçerek geldiklerini yazıyor. Oysa metinde "Fırat’ı yüzerek geçmek" ifadesinin restorasyonu için yeterli boşluk veya sakat yer yoktur. Diğer tercüme versiyonlarında Muşklar’ın, herhangi bir nehri geçtikleri ile bağlı sözde restorasyon unsuru ile karşılaşmıyoruz. İ. M. Diakonoff’un bilimsel olarak temelsiz teorisinin ana amacı Muşk halkını " proto-Ermeni " gibi tanımlamaktır. Fakat Muşklar’ın Doğu kökenli halk olmasını gösteren kanıtlar daha fazladır. Muhtemelen, Muşklar Anadolu’ya Rāniya Ovası’ndan (Irak’ın Kuzeydoğusundan) gelmişler. M.Ö. XVIII. yüzyılda Rāniya Ovasında, Muşkave (Hirrice "Muşklu") isimli kişi tarafından yönetilen Kakmium krallığı mevcuttu. Bu Krallık ilk kez Ebla arşivinin belgelerinde (M.Ö. XXIV. yüzyılın sonları) kaydedilmişti. Kakmium’un Banana isimli kralı Lullubum, Kutium ve Turukku ülkelerinin kralları ile birlikte Agade devletine karşı oluşturulmuş askeri koalisyona katılmışdı. M.Ö. XVIII. yüzyıda Kakmium sakinleri Kutium-Ahazum askeri koalsyona katılarak I. Şamşi-Adad’a,  Turukkular’a, Hammurabi’ye karşı mücadele vermişlerdi. Komşu Purulumzi ülkesinin adı M.Ö. XVIII-XVI. Yüzyıllara ait Şuşarra, Mari ve Arrapha metinlerinde de geçiyor. Muşk kabilesi Alzi’nin nüfusunu oluşturmakla, muhtemelen, Hurrice konuşurdu. Alzi krallarının isimleri (Antaratli, Ehli-Teşub, Giridadu) Hurri kökenlidir. III. Salmanasar Alzi’ni Asur Eyaleti Kutmuhi’ye, Minua ise Purulumzi’ni Urartu’ya birleştirmişlerdi.
Keywords : Alzi Krallığı, Muşklar