1964-cü il Kipr Böhranı və Conson Məktubu

Authors : Sabina ALİYEVA

Pages : 1161-1180

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2022-10-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Məqalədə 1963-1964-cü illərdə Kiprdə yerli türklərə qarşı kiprli yunanlar tərəfindən törədilmiş cinayətlərin qarşısını almaq və öz soydaşlarını xilas etmək üçün Türkiyə hökumətinin adaya müdaxilə etmək haqqında verdiyi qərar və bu qərara ABŞ hökumətinin münasibəti tədqiq edilmişdir. Eyni zamanda Türkiyə-ABŞ münasibətlərində uzun müddət gərginlik səbəbi olmuş, Conson məktubu kimi tanınmış Türkiyə hökumətinə qarşı ABŞ hökumətinin ünvanladığı ultimativ, təhdid səciyyəli məktub və onun nəticələri araşdırılmışdır. Tədqiqat zamanı o dövrdə ABŞ, Türkiyə və Yunanıstanın hökumət nümayəndələri arasında rəsmi yazışmalar, rəsmi səlahiyyətli şəxslər tərəfindən aparılmış danışıqlar təhlil edilmişdir. Aparılan tədqiqatın nəticəsində Kipr adasının Türkiyə və Yunanıstanla yanaşı qərb üçün, xüsusilə də ABŞ və Birləşmiş Krallıq üçün əhəmiyyətini, problemin həlli istiqamətində tərəflərin səylərini təhlil etmək mümkün olmuşdur. ABŞ və Birləşmiş Krallıq Kipr probleminin NATO sərhədlərindən kənara çıxmamasına, xüsusilə də SSRİ-nin məsələyə müdaxilə etməsinin hər vəchlə qarşısını almağa çalışırdı. ABŞ-ın Kipr probleminə baxışı II Dünya müharibəsindən sonra izlədiyi qlobal strategiya çərçivəsində kapitalizm ilə kommunizm arasındakı qlobal qarşıdurma ilə bağlı idi. Problemin Türkiyə və ya Yunanıstanın xeyrinə həll edilməsindən asılı olmayaraq, iki NATO müttəfiqi arasında danışıqlar yolu ilə həll edilməsi qərbin əsas prioriteti idi. 
Keywords : 1964 cü il Kipr böhranı, Türkiyə, Yunanıstan, ABŞ, Conson məktubu, NATO, Cyprus crisis of 1964, Turkey, Greece, USA, Johnson, Johnson