Gelalı Arkhestratos’un Gözünden Batı Anadolu’daki Lezzet Olgusu

Authors : Ali Güveloğlu

Pages : 642-656

Doi:10.46868/atdd.2023.279

View : 173 | Download : 151

Publication Date : 2023-08-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz: M.Ö. 4. yüzyıl gastronomi yazarlarından Gelalı Arkhestratos’un eseri Hedypatheia Sicilya’dan Karadeniz’e kadar uzanan sahil kesiminde 60 farklı yerleşim yerinden yüzlerce çeşit balık ve birçok şarap önerisi sunan bir şiirdir. Henüz düzenli bir şekilde besin maddelerine ulaşmanın bile zor olduğu bir dönemde, ayrıca Perslerle Yunanlar arasındaki çekişmeler nedeniyle tekinsiz bir konumda bulunan coğrafyada yapılan geziler sonucunda kaleme alınmış olması ona ayrı bir önem kazandırmaktadır. Bu makalenin amacı şairin önerilerinde önemli bir yer tutan Batı Anadolu kıyı kentlerindeki lezzet olgusunu incelemektir. Bu iş için öncelikle onun önerilerinin Antik Çağ beslenme düzeninde ne derece kabul gördüğünün ortaya konması gerekmektedir. Deipnosophistai’nin aracılığıyla günümüze ulaşan fragmanlar konuya ilişkin temel çıkış noktalarını oluşturmaktadır, bununla birlikte Aristoteles’in Historia Animalium adlı eserinin 4-6 numaralı kitapları ile Oppianos’un Halieutica adlı 5 kitaplık eseri dönemin balık çeşitleri hakkında aydınlatıcı bilgiler içerir. Plinius’un daha geç dönemde kaleme almış olduğu Historia Naturalis adlı eserinin deniz canlılarıyla ilgili olan 9 numaralı kitabı da onların eksikliklerini tamamlayacak niteliktedir. Çeşitli yazılarıyla Hippokrates ve Alimentarum Facultatibus adlı eseriyle Galenos şairin önerdiği besin maddelerinin sağlık ve insan bedeniyle ilişkilerini aydınlatıcı rol üstlenirler. Romalı yazarlardan Cato, Varro ve Columella fragmanlarda yer alan şaraplar hakkında Romalıların Yunanlara dayandırdığı bilgi birikimini görünür kılmanın en iyi aracılarıdır. Orta ve Yeni Komedi Dönemine ait birçok oyunda yer alan yemek içerikli sahneler de neyin lezzetli kabul edilmesi gerektiği sorusuna cevap verecek niteliktedir. Apicius’un De Re Coquinaria adlı eserininin balık ve balık soslarına ayrılmış 9 ve 10 numaralı kitapları ise şiirde adı geçen balıkların ne şekilde pişirildiğini anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu çalışmanın sonucunda Arkhestratos’un önerilerinin Antik Çağ boyunca kabul gören bir lezzet anlayışına uygun olduğu anlaşılmıştır.
Keywords : Archestratos, Hedypatheia, Western Anatolia, Fish, Wine, Food Habits