John Plamenatz ve Doğu Milliyetçiliği: Azerbaycan Örneği (1917)

Authors : Hümeyra Türedi

Pages : 421-453

View : 89 | Download : 217

Publication Date : 2024-01-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Milliyetçilikler; modernizm, etnisite, kolonyalizm, ekonomi, kültür gibi özellikler temelinde kategorileştirilebilirken, John Plamenatz (1912-1975) coğrafi konum farklılığına dikkat çeken bir tipoloji ile milliyetçilikleri kategorize eder. Plamenatz’a göre Doğu’daki toplumlar, gerilik duygusunu yüksek bir şekilde hissetmekte, bu gerilikten atalarını mesul tutmaktadırlar. Hızlı bir şekilde modernleşmek isterler. Bu yüzden de Doğulu milliyetçilikler, aceleci ve taklitçidirler. Modernleşmeye çaba harcarken, aynı zamanda kendi kültürel öğelerine daha çok sarılırlar ve bu öğeleri yüceltirler. İşte bu noktada doğan milliyetçi duygular, modernleşme esnasında kültürel kimliklerini kaybetme korkusunu yaşarlar. Hem kültürünü kaybetme korkusu hem de modernleşme isteği, huzursuz bir milliyetçilik oluşturur. Dolayısıyla Plemenatz’ın tarif ettiği Doğulu milliyetçilik, çelişkiler ve dengesizliklerle doludur. Bu bağlamda, makalenin araştırma sorusu “Azerbaycan’daki Türk milliyetçiliğinin gelişmesi ile John Plamenatz’ın düşünceleri arasında benzerlikler söz konusu mudur?” şeklindedir. Bu amaçla, 1917 yılında Azerbaycan Türklerinin yayınladığı Kardeş Kömeği dergisi içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Dergide Mehmet Emin Resulzade, Ömer Faik Nemanzade, Mehmet Yusuf Caferof, Ahmed Cevad ve Hüseyin Cavid gibi dönemin önde gelen edebi ve siyasi kişiliklerinin yazıları yer almaktadır. İnceleme neticesinde, Azerbaycan Türklerindeki milliyetçilik ile Plamenatz’ın Doğu-milliyetçiliğinin özellikleri arasında paralellikler tespit edilmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan Türk milliyetçiliğindeki taklitçi ve kendi kültürünü korumacı davranışın, iç çatışması yüksek bir milliyetçilik doğurduğu söylenebilir.
Keywords : Azerbaycan, Milliyetçilik, Modernizm, Plamenatz