Atatürk Dönemi Türkiye-İran İlişkilerinde Güney Azerbaycan Meselesi

Authors : Mübariz Ağalarlı

Pages : 369-390

View : 142 | Download : 288

Publication Date : 2024-01-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk Dönemi’nde Türkiye’nin İran’a yönelik dış politikasında Güney Azerbaycan meselesi ana faktörlerden biriydi. Pehlevi rejiminin yürüttüyü asimilasyon siyaseti, İran’da yaşayan gayri-fars toplumlara karşı panfarsizm politikasının uygulanması Rıza Şah Pehlevi reformalarının başarılı olmasında engeller yaratmıştır. Rıza Şah Hükümeti’nin ırkçı politikasının temel hedeflerinden biri İran\'da Türk Dili’nin işlenme arealını kısıtlamak, mümkün olduğu kadar unutturmak idi. Pehleviler döneminde İran’da yürütülen bu politika Türkiye’de olumlu karşılanmıyordu. Panfarsizm politikasına karşı tedbirler görülmesinin gerekli olduğu gündeme getirilirdi. Bu çalışmada Atatürk Dönemi Türkiye-İran ilişkilerinde Güney Azerbaycan meselesi ele alınarak bu dönem Türkiye-İran ilişkilerine Güney Azerbaycan sorununun etkileri üzerinde durulmuştur. Güney Azerbaycan’daki sorunlar hakkında Van Hudut Komiseri Süleyman Harbi’nin görüş ve isteklerini içeren belgeler, Birinci Genel Müfettişlik Başmüşaviri’nin bölgeye yaptığı bir gezi sırasında karşılaştığı sorunlar ve bunlara dair uygulanacak politikaları içeren raporları, bu dönemde Türkiye’de faaliyet gösteren Türk ocaklarına mensup dergilerde Güney Azerbaycan sorununun öne sürülmesi ve diğer meselelerin incelenmesi makalenin ana konusunu ifade etmektedir. Makalede Türkçe, Azerbaycan Türkçesi ve Farsça kaynaklar kullanılarak Atatürk Dönemi Türkiye-İran ilişkilerinde Güney Azerbaycan meselesi ele alınarak incelenmiş, uzun bir süre içerisinde Türk aydınları ile Pehlevi Hükümeti politikasını destekleyen panfarsist aydınlar arasında ideoloji ve kültürel alanda yaşanan tartışmalar araştırma konusu olmuştur.
Keywords : Atatürk Dönemi, Türkiye, İran, Güney Azerbaycan meselesi