Bir Osmanlı Paşası: Vartan Paşa ve “Şark Muharebesi Hikâyesi” Adlı Eseri

Authors : Telli Akhundova Korkmaz

Pages : 294-308

Doi:10.46868/atdd.2024.662

View : 94 | Download : 144

Publication Date : 2024-04-02

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı İmparatorluğu’nun önemli unsurlarından biri olan Ermeniler, modernleşme sürecinde başarılı roller üstlenmişlerdir. Modernleşmenin en önemli dönemini teşkil eden XIX. yüzyılda başarılı faaliyetleri ve kişiliği ile öne çıkan şahsiyetlerden biri de Vartan Paşa olarak tanınan Hovsep Vartanyan’dır. Mihitarist Okulunda eğitim gören Vartan Paşa orduda çeşitli kademelerde görev yapmış ve Osmaniye, Mecidiye Nişanlarının birçok derecelerini kazanarak devletin yönetim kadrosuna girmeyi başarmıştır. İstanbul’da şehir yöneticilerinin danışmanlığı ve tercümanlık gibi görevler üstlenmiş ve “Paşa” ünvanını alarak yönetici kadrosunda yer almıştır. Vartan Paşa’nın “Akabi Hikâyesi”, “Boşboğaz Bir Adem”, “Topal Şeytan” gibi edebi ve tercüme eserlerin yanında “Şark Muharebesi Hikayesi” adlı iki ciltlik tarihi bir eseri de mevcuttur. Başlangıçta Tercüman-ı Efkar Gazetesinde kısımlar hâlinde yayımlanan “Şark Müharebesi Hikayesi” 1879 yılında toplanarak Bogos Kirişçiyan Matbaasında neşredilmiştir. Eserlerini Ermeni harfleriyle Osmanlı Türkçesinde kaleme alan Vartan Paşa, bu özelliğiyle Ermeni harfli Türkçe basında da önemli faaliyetlerde bulunmuştur. Araştırmalar sonucunda Vartan Paşa’nın hayatı ve faaliyetleri ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmadığı tespit edilmiştir. Makalede yerli ve yabancı kaynaklar doğrultusunda biyografik bir çalışma yapılmış, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşını anlatan “Şark Muharebesi Hikâyesi” eseri hakkında bilgi verilerek tarihi açıdan değerlendirilmiştir.
Keywords : Vartan Paşa, Hovsep Vartanyan, Ermeni Harfli Türkçe, Ermeni Alfabesi, Osmanlı Ermenileri, Ermeni Basını