Platon’un Sofist Diyaloğu Üzerine Bir İnceleme

Authors : Mehmet ÇİÇEK, Mehmet Fatih ELMAS

Pages : 805-841

Doi:10.20981/kaygi.1269427

View : 70 | Download : 52

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Toplum içinde gördükleri itibara karşı neredeyse tüm diyaloğlarında Sofistlere ve sofistik söz söyleme tarzına karşı eleştirilerini sıralayan Platon, onları hiçbir eserinde Sofist diyaloğundaki kadar sistemli bir şekilde eleştirmemiştir. Bu diyaloğun ayrıymış gibi görünen ancak birbirini tamamlayan iki ana savı vardır. Birincisi, büyük saygı duyduğu Parmenides’in düşüncelerinde -“baba katli” gibi bir yakıştırmayı göze alacak kadar- derinleşmek; ikincisi ise sofistlerin tümüne müşterek beyan yapısının doğruluk ve yanlışlık ile olan ilişkisini hakikat bağlamında incelemek. Buna göre Platon için Parmenides’in yaklaşımı yapısı gereği sadece \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);dır\` hattını kabul ettiğinden, \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);değil-dir\` istikametine kapı açmaz. Bu durum ise ancak \`değil-dir\`e nispeti bakımından incelenebilecek beyanların esasında nasıl incelenebileceği sorununu doğurur. Çünkü bir sofiste ne zaman \`değil-dir\` ile karşılık verilirse verilsin, sofist \`değil-dir\`in daima \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);değil-dir\` ile \`birlik\`ine adım atar ve bu durum da onun beyanının Parmenides’in \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);dır\` ve \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);değil-dir\` ayrımı üzerinden kavranışını beraberinde getirir. Parmenides’in dediği gibi, eğer logosun izin verdiği yegâne ifade \`insert ignore into journalissuearticles values(var-);dır\` ise, bu durumda sofistlerin beyanlarının \`ne\`ye dair olduğu hakkında logos düzleminde konuşulamaz. Platon, Parmenides’in kavramsal çerçevesini tanzim ederek, sofistlerin yanlışa, taklide, hatta varolmayana insert ignore into journalissuearticles values(ancak bir bakıma da varolana); dair konuştuklarını açığa çıkarmak ister. Bu nedenle, Sofist diyaloğunda Platon, ilk olarak varolmayanın ne bakımdan var olduğunu ortaya koyarak, “yanlış” denilen insert ignore into journalissuearticles values(logosu veya anlamı olan ancak doğru olmayan); beyanların, mümkün olma imkânını temellendirmeye çalışmaktadır. Başka bir ifadeyle, Platon, kendisi açısından, Parmenides’in varolmayana dair düşüncelerini genişleterek hiçbir şekilde varolmayanın yanına, başka ideası ile aynı anlamda kullandığı varolmayanın ne anlamda var olduğunu kanıtlamaya çalışarak, yanlışın dayandığı varlık zeminini kurmaya çalışır. Böylece, eserde ayrı gibi görünen iki düşüncenin esasen birbirini tamamlayan yönü de açığa çıkar. Bu inceleme, Sofist diyaloğunda geliştirilen akıl yürütmelerde bir derinleşmeyle, Platon’un düşüncelerini bu konuda nasıl bir düzeye taşıdığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Keywords : Platon, Parmenides, Sofist, Varolan, Varolmayan