Matematik ve Metafizik İlişkisinde Kant'ın Kuvvet Kavramı

Authors : Sümeyra Yılmaz Eker

Pages : 346-387

Doi:10.20981/kaygi.1507284

View : 148 | Download : 69

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Günümüz bilimine bakışımızı ciddi anlamda etkileyen Kant’ın, kritik öncesi döneminde kuvvet kavramı üzerinden matematik ve metafiziği ortak bir zeminde birleştirme çabasını ele alan bu çalışma, matematik ve metafiziğin ilişkisine dair görüşlerinin değişimini konu edinmektedir. Canlı Kuvvetlerin Doğru Açıklanması Üzerine (1749) metninde Kant, ölü kuvvetten canlı kuvvete bir geçiş olduğunu açıklamaktadır. Bunu sağlayanın ise “zaman” olduğunu belirtmekte ve bunu yaparken matematiksel ve metafiziksel yaklaşımları ele alarak ikisi arasında uzlaşım sağlamaya çalışmaktadır. Metafizik İdrakin İlk İlkeleri’nde (1755) Kant, ardışıklık ve birlikte oluş ilkelerden açığa çıkan cevherdeki değişim ve hareketi açıklamaktadır. Değişimin ve hareketin kaynağındaki Tanrı ve cevherlerin birbirlerine uyguladığı “kuvvet”in ilişkisini açıklamaya çalışmıştır. Fiziksel Monadoloji (1756) çalışmasında ise, Kant metafiziksel olan Leibniz’ın monadı ile geometrik olan Newton’ın sonsuz uzayını birleştirmeyi hedeflemektedir. Bunu yaparken kuvvet kavramını, monadı monad yapan içine girilmezlik kuvvetini ve monadın bulunduğu uzayı bölebilmesi gibi farklı kuvvetler hakkında açıklama yapmaya çalışmaktadır. Böylece etherin itme ve çekme kuvvetlerinin bir sonucu olduğunu belirtmektedir. Negatif Büyüklük (1763) metninde matematiksel bir ifade olan negatif büyüklüklerin metafiziksel anlamlarından bahsederek var olanın yok olmasında ancak ve ancak onun gerçek bir karşıtının bunu yapabileceğini düşünmektedir. Dolayısıyla itme ve çekme kuvvetlerinin izahı da negatif büyüklüğün olumlu anlamı bakımından tartışılmıştır. Son olarak Uzayda Yönlerin Farklılaşması (1768) metninde değişimi cevherin içsel yapısından kaynaklı olarak düşünmek yerine değişimin kaynağında uzayı mutlak uzaya göre sahip olduğu yönlülükle açıklamaktadır. Sonuç olarak, hareketin kaynağı matematiksel ve geometrik bir açıklamaya sahip kuvvettir ve Kant’ın, nasıl matematiksel olanın önceliğine ulaştığı sorusuna yanıt verilmektedir.
Keywords : Kant, Kuvvet, Kritik Öncesi Dönem, Matematik, Metafizik