Hanefî Usûl Muhtasarlarının Gelişimi: (II) Hüsameddin el-Ahsîketî’nin el-Müntehab’ı ve Hanefî Usûlündeki Yeri

Authors : Mehmet BOYNUKALIN

Pages : 21-42

View : 11 | Download : 9

Publication Date : 2017-12-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz: Hanefî usûl-i fıkıh muhtasarlarının gelişiminin incelenmesi usûl ilminin tarihi gelişimini tespit etme açısından önem arzetmektedir. Pezdevi’nin (482/1089) Usûl ’ünden sonra göze çarpan ilk Hanefî usûl muhtasarı Hüsameddin el-Ahsîketî’nin (644/1247) el-Müntehab ’ıdır. Büyük ölçüde Usûlü’l-Pezdevi ’yi esas alan ve onu beşte biri kadar bir hacimde özetleyen Ahsîketî’nin çalışması Hanefî usûlcüleri tarafından kabul görmüş, ders kitabı olarak okutulmuş, metin olarak ezberlenmiş, birçok usûlcü tarafından şerhedilmiştir. Ahsîketî’nin Müntehab ’ı üzerine 24 şerh yazıldığını tespit edebildik. Hafızuddin en-Nesefi (710/1310), Hüsameddin es-Siğnaki (714/1314), Abdülaziz el-Buhari (730/1329) ve Emir Katip el-Etkani (758/1357) gibi meşhur usûlcülerin Müntehab üzerine şerh yazmaları bu muhtasar metnin yazıldığı dönemde kısa bir süre içinde yaygınlaştığını ve o dönemde önemli bir ilgiye ve şöhrete kavuştuğunu göstermektedir. Müntehab ’ın yazıldıktan sonraki ilk iki asırda yoğun bir ilgi gördüğü, ardından bu ilginin Hint coğrafyasında devam etmekle birlikte diğer bölgelerde kısmen azaldığı, zamanla Menar ve Tenkih gibi başka usûl metinlerinin öne çıktığı söylenebilir. Bununla birlikte bu metne yönelik ilgi tamamen kaybolmamış ve gümüze dek Müntehab muhtelif bölgelerde okunmaya ve okutulmaya devam etmiştir.
Keywords : Hanefî usûl i fıkhı, Muhtasar, Pezdevi, Ahsîketî