Şiranlı Hacı Mustafa Efendi’nin Manzum Silsile-nâmesi

Authors : Ramazan Çelik

Pages : 86-106

View : 123 | Download : 91

Publication Date : 2024-06-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Hacı Mustafa Efendi, Şeyh-i Şiranî olarak da bilinen mutasavvıf ve âlim bir şahsiyettir. 1254/1838 yılında Gümüşhane iline bağlı Şiran ilçesinin Sarıca köyünde doğmuştur. Babasının ismi Ömer Efendi, annesi ise Havva Hatun’dur. Yaklaşık on beş yıl kendi memleketinde medrese eğitimi aldıktan sonra Trabzon, Tokat ve Uşak’ta tahsiline devam etmiştir. İlim yolunda ilerlerken tasavvufa meyletmiş, Mekke’ye gidip burada Nakşibendî tarikatı şeyhlerinden Yahya Dağıstânî’ye (ö. 1319/ 1899) intisap etmiştir. Yedi yıl boyunca mürşidine hizmet edip ondan tasavvuf terbiyesi almıştır. Ardından şeyhinin işaret ve icazetiyle Anadolu’ya avdet edip önce Niksar sonra da Çorum’da irşat faaliyetlerinde bulunmuştur. 1870’li yıllarda geldiği Çorum’da dergâh inşa ettirmiş, onlarca halife yetiştirmiş ve bu talebelerini yine irşat vazifesiyle Anadolu’nun muhtelif yerlerine göndermiştir. Sultan II. Abdülhamit tarafından saraya davet edilmiş, çeşitli ihsan ve iltifatlarla taltif edilmiştir. Altıncı kez yaptığı hac yolculuğu neticesinde, 1317/1899 yılında Medine’de vefat edip, Cennetü’l-Baki kabristanına defnedilmiştir. Hacı Mustafa Efendi âlimlik, mürşitlik, velilik vasıflarının yanında edebiyatla da ilgilenmiştir. Kendisine izafe edilen gazel, rubai ve bazı beyitler bulunmaktadır. Bununla beraber Nakşibendî tarikatının Halidiye koluna ait bir silsile-nâmesi bulunmaktadır. Sözlük anlamı “art arda gelen, birbirinin devamı olan, şecere” olan silsile, tasavvufta bir tarikatın birbirinden icazet alarak devam eden şeyhler listesini ifade eden bir kavramdır. Silsileyi oluşturan isimlerin kaydedildiği belgeye “silsile-nâme” adı verilmiştir. Silsile-nâme yazma geleneği ilk olarak Arap kültüründe ortaya çıkmış, daha sonra Türk kültürüne de geçmiştir. Tasavvuf tarihinde bu türün bilinen ilk örneği Ca‘fer el-Huldî’yi (ö. 348/959) Hz. Peygamber’e (sav) bağlayan silsiledir. Kültürümüzde çeşitli tarikatlara ait manzum ve mensur silsile-nâmeler yazılmıştır. Bunlardan biri de Şiranlı Hacı Mustafa Efendi’ye ait Nakşibendî tarikatı şeceresini listeleyen manzum silsile-nâmedir. Çalışmada, Şiranlı Hacı Mustafa Efendi’nin hayatı ve Çorum’daki irşat faaliyetleri hakkında bilgi verildikten sonra onun silsile-nâmesi şekil ve muhteva özellikleri bakımından incelenip silsile-nâmenin çevri yazılı metni verilecektir.
Keywords : Tasavvuf, Şiranlı Hacı Mustafa Efendi, Çorum, Silsile nâme, Manzume