Nöropskiyatrik Bozukluklarda Fonksiyonel Yakın-Kızılötesi (İnfrared) Spektroskopisine (fNIRS)- Dayalı Nörofeedback (NF) Eğitim Uygulamaları

Authors : Anzel BAHADIR

Pages : 159-174

Doi:10.18521/ktd.670281

View : 14 | Download : 4

Publication Date : 2020-03-02

Article Type : Review Paper

Abstract :Fonksiyonel yakın-kızılötesi (infrared) spektrokopisi nöropsikiyatrik araştırmalarda, bilişsel (kognitif) bir aktivite ile ilişkili olarak beyin oksijenizasyonundaki hemodinamik değişiklikleri (oksihemoglobin ve deoksihemoglobin) ölçmeye dayanan ve beyin aktivitesinin gerçek zamanlı değerlendirilmesini sağlayan girişimsel olmayan optiksel bir görüntüleme tekniğidir. Fonksiyonel yakın-kızılötesi (infrared) spektrokopisine dayalı nörofeedback, görsel/işitsel/dokunma uyaranları ile birlikte eğitim seanslarının uygulanması sonucu nöropsikiyatrik bozukluklarda beynin etkin bölgelerindeki hemodinamik değişiklerin, edimsel (operant) koşullanma yolu ile kendi-kendine düzenlenmesini sağlamaktadır. Bu derlemenin amacı, güncel literatür verilerine göre sosyal anksiyete bozukluğu, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu, yeme bozukluğu, şizofreni ve otizm spektrum bozukluğunu içeren nöropsikiyatrik rahatsızlıklarda, fonksiyonel yakın-kızılötesi (infrared) spektrokopisi- nörofeedback eğitimi uygulamaları ve bu eğitimin olası gelişiminin kapsamlı olarak değerlendirilmesidir. Bu doğrultuda, derlemede Pubmed/MEDLINE, ScienceDirect, Web of Knowledge/Web of Science, EMBASE, EBSCOhost ve Scopus veri tabanlarında taratılan konu ile ilgili güncel literatür verileri incelenmiştir. Bu inceleme sonucuna göre, nöropsikiyatrik bozukluklarda, etkilenmiş olan özellikle prefrontal korteks, dorsolateral prefrontal korteks, posterior-superior temporal girus, inferior frontal girus hedef beyin bölgelerindeki hemodinamik değişiklere bağlı bilişsel ve davranışsal temelli fonksiyonel aktivitelerin farklı uyaranlar ile kendi kendine düzenlenmesine dayalı fonksiyonel yakın-kızılötesi (infrared) spektrokopisi- nörofeedback eğitim protokollerinin bozukluk/semptom ve bireye özgün olarak uygulanmasının, gelecekte bu hastalıkların tedavilerinde umut verici alternatif bir yöntem olabileceği öngörülmektedir. Bu nedenle, nöropsikiyatrik bozukluklarda etkin nörofeedback tedavi uygulayabilmek için fonksiyonel yakın-kızılötesi (infrared) spektrokopisi- nörofeedback’in klinik etkilerine ek olarak, farklı beyin ağlarındaki (networks) etkilerinin altında yatan mekanizmalara ve aktivite değişikliklerine odaklı çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Keywords : Nöropsikiyatrik bozukluklar, yakın kızıl ötesi spektroskopisi, nörofeedback eğitimi, kendi kendine düzenleme