Thanatopolitika ve Danse Macabre: Andrey Platonov’un Can Adlı Eserinde Ölümün Siyasallaşması

Authors : Duygu ÖZAKIN

Pages : 43-69

Doi:10.46250/kulturder.703825

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2020-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma, Rus yazar Andrey Platonov’un Orta Asya gezisi kapsamında ziyaret ettiği Türkmenistan topraklarındaki halk inanışlarından hareketle kaleme alınan Can (Djan) adlı eserini konu edinmektedir. Sovyetler Birliği’nin “Orta Çağı” olarak nitelendirilen 1930’lu yılların toplumsal ve edebî atmosferinin bir ürünü olan novella, Türkmen halk inanışında “mutluluğu arayan bir ruh” anlamına gelen can kavramı etrafında kurgulanmıştır. Toplumun “ötekilerinden” mürekkep, göçebe ve sefalet içinde bir kabile olan Can’ın, iktidarın devamlılığı için yerleşik hayata geçmeyi ve yaşamayı reddederek mutlu bir ölümü seçmesini hikâye eden eser, sosyolojik çözümleme yöntemiyle, thanatopolitika olgusu ekseninde incelenmiştir. En genel tanımıyla ölüm siyaseti anlamına gelen thanatopolitika, nüfusun yaşamsal yetilerinin egemen iktidarın denetimi altına alındığı siyasal pratiklere işaret eden biyopolitikanın karşıtı, onun öteki yüzü, bir uzantısı, tamamlayıcısı, ters yüz edilişi, yaşatma ve öldürme siyasetinin iç içe geçişi ya da biyopolitik normlara yönelik bir direniş biçiminde tanımlanmaktadır. Çalışma, ölümün siyasallaştırılmasını kurbanın penceresinden ele almayı ve thanatopolitikanın direngen karakterini totalitarizmin ürünü ve aynası olan örnek bir edebî metin üzerinden okumayı amaçlamaktadır. Ayrıca bu çalışma, kendini yavaş bir ölüme teslim eden Can halkının sivil itaatsizliğinde ve bir Orta Çağ veba salgını alegorisi olan Danse Macabre ile benzeşen geleneksel ölüm dansında, thanatopolitikanın nasıl iktidar aleyhine tersine çevrilen ve doğrudan ona yöneltilen bir silaha dönüştüğünü sorgulamaktadır.
Keywords : Thanatopolitika, Biyopolitika, Andrey Platonov, Stalinizm, Danse Macabre