Roman Dilini Sinemaya Yaklaştıran Gizli Aktör: Edimsözler

Authors : Cem KESER

Pages : 89-111

Doi:10.46250/kulturder.732751

View : 9 | Download : 8

Publication Date : 2020-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İngiliz dilbilimci filozof Austin’in ortaya koyup başka bir dilbilimci J. R. Searle’ün geliştirdiği söz edimleri kuramının hedefi ‘günlük dili’ araştırmaktır. Edim, Türk Dil Kurumu’nun tanımına göre, “Yapılmış, gerçekleşmiş iş, amel, fiil” olan edimleri tasniflemesi bakımından dilbilim çalışmalarında farklı bir yaklaşımın gelişmesine sebebiyet vermiştir. Bu yaklaşım dili sadece olgular bünyesinde algılayan ve çözümleyen mantıkçı pozitivistlere bir tepki olarak gelişmiş ve günlük hayatta konuştuğumuz dili incelemeye başlamıştır. Söz edimleri kuramının en belirgin özelliği betimleyici ifadelerle edimsel cümleleri bir kural mekanizması oluşturarak ayırması olmuştur. Söz Edimleri Kuramı başlığı altında yapılan çalışmalar, ilk etapta sadece insanlar arasındaki dilsel iletişimi araştırırken daha sonraları edebî metinleri de araştırma malzemesi hâline getirmiştir. Son dönemlerde çokça tartışılan bir başka konu ise sinemanın edebiyat ile ilişkisi ve bu ilişkiye bağlı olarak roman dilinin sinemaya yaklaştığı iddiasıdır. Sinema dilinin oyuncu eylemlerine dayalı olduğu kabulüyle sinemayı besleyen bir kaynak olarak edebiyat ürünlerinin edimsözler üzerinden incelenmesi, bu iddialara cevap verebilecek somut veriler sağlamaktadır. Çalışma, bu iddia çerçevesindeki soruların cevabını aramaktadır. Makalede Sodom ve Gomore, Kuyucaklı Yusuf, Aylak Adam, Tehlikeli Oyunlar ve Kırmızı Saçlı Kadın adlı eserlerdeki edimsözlerin varlığı ve kullanımı üzerine çalışılmıştır. İncelememizin sonucunda ilk baskısı 1928 yılında yapılan ve 295 sayfa olan Sodom ve Gomore ’nin edimsöz sayısı 922 çıkarken ilk baskısı 1937 yılında yapılan ve toplam 220 sayfa olan Kuyucaklı Yusuf ’ta bu sayı 1016’dır. Bunun dışında 1959 yılında ilk baskısı yapılan ve 190 sayfa olan Aylak Adam romanında ise edimsözler 1345 adet çıkmıştır. İncelediğimiz beş roman içerisinde edimsözlerin en fazla çıktığı eser Tehlikeli Oyunlar’dır. Bu romanda 2345 adet edimsöz çıkarken 190 sayfalık Kırmızı Saçlı Kadın romanımızda toplam edimsöz sayısı 820’dir. Ek olarak Searle’ün tasnifine göre yaptığımız edimsöz araştırmasında bütün romanlarda sayıları en fazla çıkan edimsözlerin kesinleyiciler ve yönelticiler olduğu görülmüştür.
Keywords : Dilbilim, Gündelik Dil, Söz Edimleri, Edimsözler, Saussure, Austin, Searle, Levent Aysever