Ahmet Mithat Efendi’nin Esrâr-ı Cinâyât ve Jön Türk Romanlarında Hafiyelik

Authors : Şamil YEŞİLYURT

Pages : 128-143

Doi:10.46250/kulturder.1332243

View : 40 | Download : 28

Publication Date : 2023-09-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Roman ve hikâyelerinin esin kaynağı olarak sosyal hayattaki tecrübe ve gözlemlerini kullanan Ahmet Mithat, devleti ayakta tutmak esas gayesiyle devlet aleyhinde faaliyette bulunanları tespit etmek, suçluların yakalanmalarını sağlamak ve onlara gerekli cezaları uygulatmak maksatlarıyla oluşturulan; ancak daha sonra amacından uzaklaşan hafiye teşkilatlarını bu yaklaşımla kurmaca dünyaya taşır. Hatta kendisinin de İbret gazetesinde yayımlanan bir tenkit yazısından ötürü 6 Nisan’da tutuklanıp 10 Nisan’da Rodos’a sürgüne gönderilmesine sebep olan faktörlerden biri Genç Osmanlılar ile kurduğu yakın ilişki ise diğeri de bu ilişkiyi farklı biçimlerde yorumlayarak rapor düzenleyen hafiyeler olmuştur. İstibdat döneminin oluşturduğu baskı dolu, siyasi ve politik atmosferde bile asıl mesleği olarak gördüğü gazeteciliği bırakmayan Ahmet Mithat, sansüre “sansar” ismini verir. Hatta hafiyelerin faaliyetlerine karşı önlem almak maksadıyla matbaada çalışanlarına sürekli olarak dikkatli olmalarını ve kümeste sansar girecek delik kalmaması gerektiğini söylemesi yaşanan dönemin sıkıntı ve zorluklarını işaret etmektedir. Gördüğü, duyduğu, okuduğu her şeyi roman konusu hâline getirmeye çalışan bir sanatçının bunları da romanlarında işlememesi elbette düşünülemez. Bu maksatla Taine’in muhit, ırk, zaman teorisi bağlamında Ahmet Mithat’ın romanlarındaki hafiyelik olgusuna bakmak çalışmanın esasını oluşturmaktadır.
Keywords : Ahmet Mithat Efendi, hafiyelik, Jön Türk, Esrâr ı Cinâyât, roman