Kaya Tırmanıcıların Kişilik Özellikleri, Öz yeterlilikleri ve Heyecan Arama Davranışları

Authors : Burak KURAL

Pages : 516-530

Doi:10.38021/asbid.1203031

View : 15 | Download : 3

Publication Date : 2022-12-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Araştırmanın amacı, Türkiye’de aktif kaya tırmanışı yapan tırmanıcıların kişilik özellikleri, öz yeterlilikleri ve heyecan arama davranışları arasında ilişki olup olmadığını ortaya koymaktır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden tarama deseni ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma grubu Türkiye Dağcılık Federasyonu bünyesindeki spor kulüpleri ve üniversite dağcılık topluluklarında aktif olarak kaya tırmanışı yapan kolayda örnekleme yöntemi ile seçilmiş 113’ü erkek, 62’si kadın toplam 175 kaya tırmanıcısından oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, heyecan arama, beş faktör kişilik özellikleri ve kaya tırmanışı öz-yeterlilik ölçekleri ile toplanmıştır. Verilerin analizinde, parametrik olma koşullarının sağlandığı ve verilerin normal dağılım gösterdiği için yüzde frekans, t-Testi, tek yönlü varyans analizi ve Pearson korelasyon testleri kullanılmıştır. Kaya tırmanıcılar, an fazla gelişime açıklık ve dışa dönüklük en az ise nevrotiklik kişilik özelliğine sahip bireyler oldukları belirlenmiştir. Kaya tırmanıcılar en fazla heyecan ve macera arama, deneyim arama, en az ise sıkılmaya yatkınlık davranışını gösterdikleri belirlenmiştir. Kaya tırmanıcıların öz yeterlik ortalaması yüksek seviyede olduğu görülmüştür. Dışa dönük olma, nevrotiklik, uyumluluk ve gelişime açık olma kişilik özellikleri, heyecan ve macera arama, sıkılmaya yatkınlık davranışları ve öz yeterlilikleri cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık oluşturmuştur. Dışa dönük ve gelişime açık olma kişilik özellikleri, deneyim, heyecan ve macera arama davranışı öz yeterlik ile pozitif yönde; şartlı refleks yitimi ile negatif yönde anlamlı ilişkili olduğu görülmüştür. Kişilik özelliklerinin öz yeterlik üzerindeki etkisi istatistiksel anlamlı olduğu, varyansın %36,6’sini açıklayabildiği; heyecan arama davranışlarının öz yeterlik üzerindeki etkisi de anlamlı olduğu, varyansın %37,1’ini açıklayabildiği görülmüştür. Kaya tırmanıcıların meraklı, yeni tecrübe ve fikirleri keşfetmeyi seven, yaratıcı, analitik düşünen, duyarlı bireyler olduklarını, fakat az da olsa endişeli, güvensiz, sinirli ve kaygı yüklü bireyler oldukları, kendilerini daha çok heyecan ve macera arama davranışına sürükledikleri belirlenmiştir. Kaya tırmanıcıların dışa dönük ve gelişme kişilik özelliklerinin artması başarılı olma yolunda kendine olan inancı da artmasını sağlamıştır. Öz yeterliğin hem sorumluluk hem de nevrotiklik arasındaki ilişki üzerindeki önemli aracılık etkisi olduğunu belirlemiştir. Heyecan arayışı yüksek olan tırmanıcıların daha fazla uyarıcı duyumlara maruz kalacakları için öz yeterlik durumları daha da yüksek olduğu belirlenmiştir.
Keywords : Kaya tırmanışı, Kişilik Özellikleri, Öz yeterlilik, Heyecan Arama Davranışı, Rock climbing Personality Characteristics, Self efficacy, Excitement Search Behavior