Özbek Türkçesinde Edilgen Yapıların Görünümü

Authors : Yasin KARADENİZ

Pages : 1-16

Doi:10.18026/cbayarsos.855717

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihi ve çağdaş Türk lehçelerinde edilgenlik yapısı için - l ve – n ekleri kullanılmaktadır. Dolayısıyla Özbek Türkçesinde de edilgenlik - l ve - n ekleriyle sağlanmaktadır. Ancak tarihî Türk lehçelerinden günümüzdeki çağdaş Türk lehçelerine kadar bu ekler olmadan yani etken görünümde edilgen yapılar da kullanılmıştır. Bu yapılar Türk dilinde herhangi bir gramer anlamı veya kategorisi taşımamakla birlikte bazı durumlarda görülebilmektedir. Dildeki en az çaba kanunu ya da gereksiz ek tekrarlarından kaçınma gibi çeşitli sebeplerle gramer özelliklerinde eksiltmeye gidilebilmektedir. Bazı dilbilim kaynaklarında sıfır morfem olarak adlandırılan eksiz bu kullanım alanı, söz diziminde kullanılmaktadır. Bu tür kullanımlara edilgenlik eki olmayan sıfat fiilli yapılar örnek olabilir. Özbek Türkçesinde de bu kullanım alanının çeşitli örnekleri tespit edilmiştir. Bu çalışmada Özbek Türkçesinde edilgen yapıların nasıl kurulduğu belirtilecek, sonrasında edilgen yapıların kullanımı ekli ve eksiz olmak üzere iki kategoride incelenecektir. Ayrıca diğer Türk lehçelerinden çeşitli örneklerle karşılaştırma yapılamaya çalışılacaktır.
Keywords : Özbek Türkçesi, Edilgenlik, Edilgen yapı, Sıfat fiil