Bir Dil Alt Dizgesi Olarak Söz Dizimi ve Birimleri

Authors : Özlem DENİZ YILMAZ

Pages : 259-269

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2018-12-03

Article Type : Review Paper

Abstract :Grekçe sỳntaxis insert ignore into journalissuearticles values(söz dizimi);, “kuruluş, düzen” anlamına gelir ve ilk defa bu terim, M.Ö. 3. yy.’da Stoikler tarafından anlatımların mantıksal içeriğiyle ilgili olarak kullanılır. Ancak söz dizimi kategorilerine, daha, erken Grek düşünürleri insert ignore into journalissuearticles values(Protagoras, Platon, Aristoteles vb., sonraları Stoikler); ilgi duyar ve bu düşünürler tarafından sözün mantıksal çözümlemesi yapılır. İlk söz dizimsel çalışmalar, insert ignore into journalissuearticles values(1); bildirişim amaçlarına göre anlatımların sınıflandırılması, insert ignore into journalissuearticles values(2); tümcenin ana/temel parçalara ayrılması, insert ignore into journalissuearticles values(3); birleşik söz dizimsel kuruluşların parçaları arasındaki bağıntıların belirlenmesi alanlarında yapılır. Geleneksel dil bilgisi ve dil bilimi çalışmalarında ise söz dizimi, temel olarak üç anlamda kullanılır: 1); Konusu, tümce ve öbek olan dil bilgisi/dil bilimi dalı; 2); Farklı kelime türlerinin söz alanında işleyiş özellikleri üzerine öğreti; 3); Öbek tipleri ve öbek ve tümce kuruluş modelleri topluluğu. Görüldüğü üzere, hem erken söz dizimsel çalışmalar, hem de geleneksel söz dizimi, dil değil, söz olgularını, özellikle de tümceleri inceler, yani söz alanıyla uğraşır. Oysa çağdaş dil bilimi açısından söz dizimi, her bir bireyin zihninde nesnel olarak bulunan, monemlerden/dilsel göstergelerden oluşan dil dizgesinin bir alt dizgesidir. Dolayısıyla bu çalışmada tartışılan, bir dil dizgesi bileşeni olan söz diziminin dağarcık/envanter ve yapı/strüktürel birimlerinin ne olduğu meselesidir. Anlatım, tümce, öbek gibi birimler, bu makalede dil insert ignore into journalissuearticles values(içi); değil, söz alanına ait oluşumlar olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada söz diziminin dağarcık birimlerinin, söz dizimsel sözcük birimleri; strüktürel birimlerinin ise yapılar olduğu tezi işlenmektedir. Söz dizimsel sözcük birimleri, söz alanındaki tek göstergeli/parçalı veya konuşucu tarafından tek bir gösterge/ kelime gibi algılanan oluşumların zihindeki imgeleri/tasarımları; yapılar ise, söz düzeyindeki öbeklerin zihni eş değerleridir.
Keywords : dil, söz, dizim sentagma, söz dizimi, anlatım, tümce, söz dizimsel sözcük birimi sentaktik leksem, yapı