Tarihî Türk Lehçelerinde Bi İsmi, Bıç- Fiili ve Türevleri

Authors : Duygu Yavuz Öz

Pages : 254-275

Doi:10.16985/mtad.1437895

View : 73 | Download : 78

Publication Date : 2024-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk dilinin tarihî dönemlerinde hem kesme eylemini hem de bu eylemin ne ile ve nasıl yapıldığını belirten çok sayıda sözcük vardır. Bununla birlikte bu sözcükler arasında geniş kelime ailesine mensup olan ve kullanımı bir iki eser ya da dönemle sınırlı olmayan birkaç kök öne çıkmaktadır. İşte bıç- bu köklerden biridir. Bu kökten isim ve fiil kategorisinde birçok sözcük türemiştir. Bıçġu ~ bıçḳı ~ bıçḳu ~ bışḳı ~ biçkü ~ buçḳı, bıçġuç ~ bıçḳıç ~ bıçḳuç, bıçıḳ ~ bıçuġ ~ bıçuḳ ~ bışuḳ ~ biçik ~ buçuḳ, bıcılġan ~ bıçılġan, bıçım ~ biçim ~ bicin ~ biçin sözcükleri isim kategorisindeki; bıçıl- ~ biçil-, bıçın- ~ biçin-, bıçış- ~ bıçuş-, bıçtur- ~ biçdir- ~ biçdür- sözcükleri fiil kategorisindeki, en az iki tarihî dönemde kullanıldığını tespit ettiğimiz türevleridir. Fonetik olarak bu köke benzeyen ve yine kesmek kavram alanına giren bir de bi kökü vardır. Bıçaḫ ~ bıçaḳ ~ bışaḳ ~ biçek, bıçaḳcı ~ bıçaḳçı ~ bışaḳşı, bilegi ~ bilegü ~ bileği ~ bileğü ~ bilev ~ bilevi ~ bilevü sözcükleri isim kategorisindeki; bile-, bilet- sözcükleri fiil kategorisindeki yine en az iki tarihî dönemde kullanıldığını tespit ettiğimiz türevleridir. Bu çalışmada sözü edilen sözcüklerdeki fonetik, morfolojik ve semantik özellikleri ortaya çıkarmak, özellikle bıç- fiiline, bi ismine, biçek sözcüğünün etimolojisine ve buçuḳ sözcüğünün kazandığı anlam özelliğine dikkat çekmek amaçlanmıştır.
Keywords : bı bi, bıç biç, bıçaḳ biçek, buçuḳ, kesmek, biçmek