Vasiliy Vasilyeviç Radlov’un Proben (Örnekler) Serisinin Dokuzuncu Cildinin (Türk Boylarinin Sözlü Halk Edebiyatindan Örnekler: Uryanhaylarin (Soyotlarin), Abakan Tatarlarinin Ve Karagaslarin Lehçeleri) İncelenmesi

Authors : Gülcan İnalcık

Pages : 144-173

Doi:10.16985/mtad.1465745

View : 61 | Download : 74

Publication Date : 2024-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Vasiliy Vasilyeviç Radlov (1837-1918), Türk boylarının dil, tarih, kültür, folklor ve etnografyası üzerine yaptığı incelemelerle Rusya’da Türkoloji’nin bir ilim dalı olarak kurulmasına ve gelişmesine öncülük etmiştir. 1860-1870 yılları arasında Altay ve Batı Sibirya Türkleri arasında gerçekleştirdiği ilmî geziler sırasında Radlov, Türk dili, tarihi, kültürü, folkloru ve etnografyası ile ilgili birçok sözlü ve yazılı materyal derlemiştir. Bu materyalleri 1866-1907 yılları arasında kısa adıyla Proben (Örnekler) adlı seride yayımlamıştır. Toplam 10 cilt olarak yayımlanan bu seri, farklı Türk boylarına ait dil materyalleri ve sözlü halk edebiyatı örneklerini ihtiva etmektedir. Cumhuriyetin ilânından sonra Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Mehmed Fuad Köprülü’yü Türk kültürünün dil, tarih, edebiyat, folklor sahalarında incelenmesi için bir müessese kurmakla görevlendirmiş ve 1924 yılında İstanbul Darülfünûnu bünyesinde Türkiyat Enstitüsü kurulmuştur. 1914 yılında Kazan’dan satın alınarak Türkiye’ye getirilen Türk asıllı Rus Türkolog Nikolay Fedoroviç Katanov’un (1862-1922) kütüphanesi de bu enstitünün temelini teşkil etmiştir. Radlov’un Proben serisinin dokuzuncu cildi Katanov tarafından derlenen ve çevirisi yapılan Uryanhaylara, Abakan (Minusinsk) Tatarlarına ve Karagaslara ait sözlü halk edebiyatı metinlerinden oluşmuştur. Eser, Atatürk’ün araştırılmasına büyük önem verdiği farklı coğrafyalardaki Türk boylarının dillerinin, tarihlerinin, etnografyalarının ve kültürlerinin öğrenilmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmada, öncelikle Radlov’un ve Katanov’un hayatından ve ilmî araştırmalarından bahsedilmiş, daha sonra Katanov’un derlediği metinlerden oluşan ve Radlov tarafından yayımlanan Proben serisinin dokuzuncu cildi içerik açısından değerlendirilmiştir.
Keywords : Vasiliy Vasilyeviç Radlov, Nikolay Fedoroviç Katanov, Proben, Örnekler Derlemeler, Güney Sibirya Türk boyları