Baryatinskiy Ailesinin Türkistan’a Şifa Seyahati ve Mariya Baryatinskaya’nın Taşkent Notları (1910-1911)

Authors : Murat Özkan

Pages : 432-460

Doi:10.16985/mtad.1504674

View : 60 | Download : 156

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Gezi notları ya da seyahatnameler başka bir coğrafya ve kültüre mensup kişilerin yolculuk serüvenlerini, gittikleri ülkelerde gördükleri manzaraları, karşılaştıkları ilginç olayları, halkın gündelik hayatı ile iktisadi-toplumsal ilişkilerini, bunlara dair kişisel gözlem ve intibalarını şahsi duygu ve düşünceleriyle tasvir ettikleri bir yazın türüdür. Bu yönüyle tarih araştırmalarında birinci derecede olmasa da ötekinin dışarıdan nasıl görüldüğünün anlaşılması bakımından, abartılı ifadeler, kişisel değerlendirmeler ve bazen de verdikleri bilgi hatalarına rağmen tarihçiler tarafından dikkate alınması gereken kaynaklar arasında yer alır. Bu bağlamda kökleri Rurik hanedanından gelen Baryatinskiy ailesine mensup Anatoliy Vladimiroviç Baryatinskiy’in eşi Mariya Sergeyevna Baryatinskaya’nın 1910 yılında gerçekleştirdiği Türkistan seyahati Rusların gözünden Türkistan’ı anlamamıza yardımcı olacaktır. Baryatinskaya daha önce hiç görmediği manzaralarla Türkistan’da karşılaşır ve bunları notlarına yansıtır. Baryatinskaya’nın gözünden XX. yüzyıl Taşkent’ini anlattığımız bu çalışmaya beş önemli metin kaynaklık etmektedir. Bunlardan ilki çalışmanın temelini oluşturan 1910-1911 yılında Taşkent ve civarını gezen Baryatinskaya’nın Moya Russkaya Jizn. Vospominaniya Velikosvetskoy Damı. 1870-1918 başlığı altında Rusça yayımlanan seyahat günlüğüdür. Diğerleri ise Rusların 1797’de bölgeye yolladığı ilk elçi Dmitriy Telyatnikov, yine Ruslar tarafından Taşkent hâkimi Yunus Hoca’ya 1800 yılında gönderilen maden mühendisi Timofey Stepanoviç Burnaşev, 1873’te bölgeyi ziyaret eden Amerikalı gezgin Eugene Schuyler ve son olarak Baryatinskaya’nın seyahat ettiği döneme en yakın tarihlerde, 1904 yılında Ruslar tarafından Taşkent’e gönderilen arkeolog Joseph Antoine Castagne’nin Taşkent gözlemlerine yer verdiği eserlerdir. Böylece Baryatinskaya’nın verdiği bilgilerin doğruluğu sorgulanabilir ve Taşkent’e dair aktarılanlar kanıtlanabilir olmuştur. Baryatinskaya’nın bilgileriyle mukayese yapılması amacıyla belirlenen bu seyyahların eserlerinin çalışmaya hem eş zamanlı hem de art zamanlı bilgi sağlayacağı düşünülmüştür. Bu vesileyle Taşkent’in Rus işgalinden sonra yaşadığı değişim-dönüşüm gözler önüne serilmiştir.
Keywords : Türkistan, Taşkent, Seyahatname, Baryatinskiy, Mariya Baryatinskaya, Çarlık Rusya