AVRUPA VE ORTA DOĞU UYGULAMALARI PERSPEKTİFİNDEN ÇİFT MECLİS SİSTEMİNİN TÜRKİYE AÇISINDAN UYGULANABİLİRLİĞİ

Authors : Sezgin BAŞ, Nisa ÖZCAN

Pages : 203-236

Doi:10.54704/akdhfd.1072426

View : 12 | Download : 5

Publication Date : 2022-06-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye, 1876 Kanun-i Esasi ve 1961 Anayasası’nda çift meclis pratiğini tecrübe etmiştir. 1982 Anayasası’nda tek meclisli bir parlamento tercih edilmesine rağmen bazı yazar ve siyasiler, Türkiye’nin çift meclisli bir parlamento pratiğine geçmesinin faydalı olacağı kanaatindedirler. 1982 Anayasası yerine yeni bir anayasa yapımı sürecine teşebbüs edildiği şu günlerde, yasama organının nasıl yapılandırılması gerektiği tartışması, çift meclise ilişkin bu çalışmayı daha da anlamlı kılmaktadır. İşte bu çalışma, Türkiye’de çift meclis siteminin uygulanıp uygulanamayacağı tartışmasını, diğer ülke pratik ve eğilimleri de dikkate alınarak yürütmeyi amaçlamaktadır. Çift meclisli bir parlamento yapılandırılması, dünyanın birçok ülkesinde uygulanan bir sistemdir. Çift meclisin varlık sebepleri olarak; federalizm, geleneksel veya tarihi sebepler, mesleki, kültürel ve yerel grupların veya yapıların temsili, meclis çoğunluğunun denge ve denetlenmesi ve kaliteli bir kanun yapımı belirtilebilir. Çift meclis sisteminin bütün siyasal sistemlerde uygulanan tek bir modeli bulunmaz. İkinci meclisin oluşumu, iki meclis arasındaki görev ve yetki dağılımı, meclislerin görev süreleri, üyelerin seçilmesi usulü ve son olarak meclislerin üye sayıları ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir. Bütün bu durumlar, ülkenin çift meclis sistemiyle elde etmek istediği amaçlar ve ihtiyaçlar dikkate alınarak düzenlenmelidir. Türkiye’de 1961 Anayasası’nın çift meclis tercihinin altında, 1924 Anayasası dönemindeki meclis çoğunluğunun tahakkümüne karşı bir denge ve denetleme işlevi göreceği düşüncesi yatmaktaydı. Ancak, 1961 Anayasası döneminde Senato, çoğunlukla alt meclis ile aynı görüşte olmuş, anayasaya aykırı kanunların engellenmesinde önemli bir rol oynamamış ve kaliteli bir kanun yapımı sürecini ortaya koyamamıştır. Bunun neticesinde, 1982 Anayasası’nda parlamento tek meclisli bir yapıda düzenlenmiştir. Son olarak, bu çalışma, bir ikinci meclis yerine, ikinci meclise alternatif olarak alt meclislerin kurulabileceğini veya halkın vetosu gibi araçların tanınabileceğini, geniş bir temsiliyetin ise seçim sistemi ile ayarlanabileceğini ileri sürmektedir. Kanaatimizce, Türkiye, ikinci bir meclise ihtiyaç duymamaktadır; bunun yerine, tek meclisli yapının reforme edilmesi üzerine düşünmelidir.
Keywords : Çift meclis, tek meclis, 1876 Kanun i Esasi, 1961 Anayasası, 1982 Anayasası