Orta Asya ‘Bölgesel Güvenlik Kompleksi’ ve Şangay İşbirliği Örgütü

Authors : Rüştü KAYA

Pages : 53-71

Doi:10.14782/ipsus.594452

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2019-07-19

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale Orta Asya bölgesel güvenlik ilişkilerini ve ilgili bölge devletlerinin karşılıklı güvenlik bağımlılığı sonucu ortaya çıkan Şangay İşbirliği Örgütü’nü bölgesel güvenlik kompleksleri teorisi çerçevesinde incelemektedir. Aynı zamanda Orta Asya bölgesel güvenlik dinamiklerinden hareketle bölgesel güvenlik kompleksleri teorisini de yeniden gözden geçirmektedir. Barry Buzan ve Ole Waever tarafından geliştirilen bölgesel güvenlik kompleksleri teorisi güvelik ilişkileri üzerinde en çok etkili olan faktörün coğrafi yakınlık olduğu varsayımından yola çıkar. Buna göre bir bölgedeki devletlerin güvenlik sorunları birbirlerinden bağımsız olarak anlaşılamayacak şekilde bağlantılıdır. Orta Asya devletleri de kendi güvenlik ilişkileri, karşılıklı güvenlik bağımlılıkları ve bu anlamda etrafındaki bölgelerden farklılaşması bakımından kendi başına ayrı bir bölgesel güvenlik kompleksi oluşturmaktadır. Rusya ve Çin ise bölge ile ortak sınırları olan iki büyük güç olarak Orta Asya güvenlik kompleksine nüfuz etmektedir ve bu özelliği itibariyle Orta Asya bölgesel güvenlik kompleksi iki kutuplu bir büyük güç kompleksi olarak tanımlanabilir. Bu makale, Şangay İşbirliği Örgütü’nün, Orta Asya bölgesel güvenlik kompleksi içerisindeki söz konusu güvenlik dinamiklerinin kurumsallaşma imkanı bulduğu bir bölgesel güvenlik topluluğu olduğunu savunmaktadır. Fakat bölgesel güvenlik kompleksi teorisinin varsayımlarına da uygun olarak Orta Asya bölgesel güvenlik kompleksi ve Şangay İşbirliği Örgütü zamanla bölge aktörleri arasındaki güvenlik dinamiklerinin değişmesiyle bir dönüşüm geçirebilir, sınırları daralabilir ya da yeni aktörleri de dahil edecek şekilde genişleyebilir. Nitekim 2017 yılında Hindistan ve Pakistan’ın da Şangay İşbirliği Örgütü’ne üye olmasıyla birlikte böyle bir durumla karşı karşıya kalınmıştır. Buradan hareketle, makalenin son kısmında, ilk başlarda Orta Asya bölgesel güvenlik kompleksi içerisindeki aktörlerin karşılıklı güvenlik bağımlılığından doğmuş olan Şangay İşbirliği Örgütü’nün önümüzdeki süreçte geçireceği muhtemel dönüşümler bölgesel güvenlik kompleksleri teorisinin varsayımları çerçevesinde tartışılmaktadır.
Keywords : Bölgesel Güvenlik Kompleksleri Teorisi, Orta Asya, Şangay İşbirliği Örgütü, Rusya, Çin