Toplumsal Eleştiri Yöntemi Olarak Mizah ve Türk Mizahı: Yeni Medyadan Bahattin Örneği

Authors : Ufuk BOZ

Pages : 143-159

Doi:10.31123/akil.442982

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2014-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Mizah, diğer insani zevkler gibi toplumsal bir olgudur. İnsanın sosyal hayatında değişmez, yıkılmaz ve kader gibi gösterilen olgulara karşı bir özgürleşme çabasıdır. Mizah, tarih boyunca genellikle eleştiri ve muhalefet yanlı tavrını ortaya koymuş ve bu nedenle mevcut iktidarlar tarafından denetim altına alınmak istenmiştir. Mizah ilk çağlardan itibaren var olmakla birlikte, içinde bulunduğu döneme, topluma, kültüre ve teknolojiye göre değişiklik gösterir. İlk değişiklik sözlü mizahtan yazılı mizaha geçerken yaşanmıştır. Daha sonra ise bu süreci matbaa, fotoğraf makinesi, sinema, televizyon ve yeni medyanın gelişimiyle gelen köklü değişimler izlemiştir. 1990’ların ikinci yarısından itibaren internet tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yayılmaya başlamıştır. İnternetle birlikte oluşan yeni medyada, daha önce geleneksel medyada da var olan mizah türleri bazı değişikliklere uğramıştır. Dijital yani 0-1 tabanına indirgendiğinde sayısal hale getirilen her türlü işitsel, görsel, yazılı içeriğin yeni medyada yer alması ve kolaylıkla aktarılması, geleneksel medyanın içerdiği yazılı, görsel ve sözel mizahın yeniden aktarılmasını sağladığı gibi, manipüle edilmiş fotoğraflara benzer şekilde bazı yeni iletişim formatlarının ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Geleneksel medyada çok yoğun olarak kullanılan fotoğraflar, yeni medyada da yaygın olmakla birlikte bazı değişimler geçirmiştir. Bu konuda verilebilecek en güzel örneklerden biri de, Türkiye’de sosyal medyada bir fenomene dönüşen Uykusuz dergisinin Bahattin adlı karakteridir. Çalışmada genel anlamda mizah toplumsal eleştiri yöntemi olarak ele alındıktan sonra Türk mizahının tarihten günümüze ulaşma biçimine değinilmek istenmekte ve en son günümüz mizahının ilginç bir formu olanBahattin karakterinin yeni medyada, sosyal medyada ve yazılı basında işlenme, değerlendirilme ve yorumlanma biçimiincelenmek istenmektedir. Çalışmanın ilk üç bölümü teorik literatür taramasına dayanmakta, son bölümün verilerini, Bahattin konusundaki diyaloglar, tartışmalar, eleştiri yazıları ve haberler oluşturmaktadır. Yöntem olarak literatür taramasının yanında niteliksel araştırmanın içerik analizi,yorumlama ve söylem analizi şeklinde karma bir yöntem kullanılmıştır. Veriler Mart 2013 ve Nisan 2014 tarihleri arasında Google arama motorunda, Türkçe “Bahattin” kelimesi yazılarak tarama yapılması sonucunda konunun geçtiği haber sitelerinden, Ekşi Sözlük’ten, gündelik gazetelerin internet portallerinden, Facebook ve Twitter gibi yaygın sosyal medyadan ve ayrıca Bahattin konusunda yayın yapan sitelerdenelde edilmiştir. Verilerin seçimi konusunda rastgele örneklem seçimi yöntemi kullanılmıştır. Son bölüm, ulaşılan sonuçlara ayrılmıştır. Sonuç olarak denilebilir ki, mizahın insanlık tarihi boyunca sürdürdüğü toplumsal eleştiri işlevi günümüzde de sürmekte, günümüzde buna internetin etkisi ile, etkileşim, katılım, hızlılık, kolay çoğalma, kolay yayılma gibi çok sayıda özellik eklenmekte, bu süreçte yerelin devreye girmesi ile dil ve söylem önemli değişimler geçirmekte, mizah teknolojik dönüşümlerle harmanlanarak varlığını sürdürmektedir. Ve bu süreç en tutarlı olarak ancak indirgemeci olmayan çoklu bakış açıları ile doğru bir şekilde değerlendirilebilir. Bu çalışmanın son kısmında irdelenen Türkiye’de Bahattin karakterinin etrafında oluşan karmaşık süreç bunun tipik bir örneğidir.
Keywords : Mizah, Türk Mizahı, Yeni Medya, Sosyal Medya, Bahattin