Ortak Tabanlı Ortaçlarda Yakınanlamlılık: “geçen” ve “geçmiş” Ortaçları Üzerine Bir Değerlendirme

Authors : Ayşe Eda GÜNDOĞDU

Pages : 33-48

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2019-07-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçede ortaçlar eylemlerin üzerine ortaç takılarının eklenmesiyle oluşan ve eylemi kalıcı ya da geçici olarak sıfat pozisyonunda tümceye kazandıran yapılardır. Bu çalışmada ortak eylem köküne sahip ve yakınanlamlı olarak değerlendirilebilen “geçen” ve “geçmiş” ortaçlarının bağımlı dizinlerde kullanımları ele alınmış, bu süreçte iki ortacın kullanım açısından anlambilimsel ne tür benzerlikler ve farklılıklar oluşturabileceği sorgulanmıştır. Çalışmanın temel motivasyonu, özellikle yabancı dil olarak Türkçenin öğretimi sürecinde söz konusu iki yapının, sözceleme anından önceki durumu/eylemi kodlama açısından oldukça benzerlik göstermesi sebebiyle, anlamsal sınırlarını çizmenin zorluğu ve dil öğrenicilerinin bu yapıları birbiri yerine kullanma olasılığının yüksek olması üzerinedir. Çalışmada yakınanlamlılık sınırlarını ortaya koymak amacıyla, Türkçe Ulusal Derlemi Tanıtım Sürümü üzerinden her iki yapının da eşdizimlilik ve anlam tercihi görünümleri ortaya konmuş ve karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Bu kapsamda, inceleme konusu ortaçların doğal dili örnekleyen bir derlem üzerinden anlambilimsel profilleri oluşturulmuştur. Çalışmada sonuç olarak her iki eylemin sözceleme anından önce gerçekleşen/olan durumu ya da eylemi kodlaması açısından ortak özellikler sergilemesine rağmen her zaman aynı bağlamlarda kullanılmadıkları, farklı eşdizimsel adları ve anlamsal ulamları tercih etme eğiliminde olduğuna ulaşılmıştır.
Keywords : Ortaç, Yakınanlamlılık, Derlem