II. Gıyâseddin Keyhusrev ve Türkiye Selçuklu Devlet Nizamının Bozulması

Authors : Mustafa Akkuş, Sefer Solmaz

Pages : 447-468

View : 84 | Download : 72

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye Selçuklu Devleti XIII. yüzyılın en güçlü devleti iken II. Gıyâseddin Keyhusrev’in iktidara gelmesiyle beraber yaşanan hadiseler ve sultanın devlet idaresinden yoksunluğu sebebiyle çok kısa süre içerisinde idari, askerî ve iktisadi yönlerden büyük bir zafiyet içerisine düşmüştür. İslam dünyasını büyük bir buhrana sürükleyen Moğol istilasının yaşandığı bu yüzyılda Türkiye Selçuklularının başında bulunan I. Alâeddin Keykubad, devleti her açıdan tahkim etmiş, dünyayı kasıp kavuran istilaya karşı tedbirler alarak Anadolu’yu asrın en müreffeh toprakları haline getirmiştir. Ancak onun dizayn ettiği idari ve sosyal sistem suikastla öldürülmesi akabinde veliahdı olmayan oğlu Gıyâseddin Keyhusrev tarafından bozulmuş, idari ve sosyal mekanizmanın inhitatı devletin siyasi, askerî ve iktisadi yönlerden çöküşüne sebep olmuştur. II. Gıyâseddin Keyhusrev’in iktidara gelmesinde büyük rol oynayan başta atabeyi Şemseddin Altun-aba olmak üzere dönemin Cemâleddin Ferruh, Taceddin Pervâne, Gürcüoğlu Zahireddin ve Sâdeddin Köpek gibi emîrleri sultan üzerinde tahakküm kurma yarışına girmişlerdir. Bu emîrler içerisinde en hırslı ve azimlisi olan Sâdeddin Köpek, kısa sürede II. Keyhusrev üzerinde nüfuz kurarak etkili bir konuma yükselmiş, rakiplerini bir bir tasfiye edip devlet idaresinde büyük bir güç kazanmıştır. Bu güç hırsı ve yaşanan çekişmeler ilk önce devletin idari yapılanmasını zayıflatmış, İranî unsurların hâkim olduğu sarayın tutumu, Alâeddin Keykubad’ın kurduğu sosyal ve iktisadi nizamı bozmuş ve akabinde Türkmenlerin destek verdiği “Babaîler İsyanı” ile devletin siyasi ve askerî zafiyeti aşikâr olmuştur. I. Keykubad’ın tesis ettiği güçlü Türkiye Selçuklu Devleti’ne saldırmaya cesaret edemeyen ve sınırlarda fırsat gözeten istilacı Moğollar, II. Gıyâseddin Keyhusrev’in iktidara gelmesiyle ortaya çıkan bu zafiyetten yararlanarak Anadolu’yu istila edip Türkiye Selçuklularını tahakküm altına almışlardır. Böylece devlet idaresinde bozulmayla başlayan süreç devletin askerî, sosyal ve ekonomik alandaki gerilemesini hızlandırmış, Moğol boyunduruğuna girmesiyle de mukadder inkıraza doğru sürüklenmiştir
Keywords : Türkiye Selçukluları, II. Keyhusrev, Türkmenler, Moğollar, Babaîler isyanı, Sâdeddin Köpek.