İstanbul’da Suriçi’nde Kadınlar Tarafından Kurulan Vakıflar: 1750-1800

Authors : Asuman Aydın

Pages : 71-85

View : 27 | Download : 58

Publication Date : 2024-09-21

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanın çevre algısı, duyarlığı, birlik hissi, sorumluluk bilinci gibi insanî tavrını anlamak için toplum içinde öne çıkan davranışlarını incelemek gerekir. Ancak kadınlar söz konusu olduğunda bunu tespit edebilmek sanıldığı kadar kolay değildir, zira resmî kayıtlar toplumun arka planında yer alan kadınlardan pek bahsetmezler. Bu noktada vakıflar eşsiz veriler sunan kaynaklar olarak karşımıza çıkar. Osmanlı’nın klasik devrinde, siyasal organizasyonda sosyal yapıyı güçlendirecek organlar bulunmadığından bu konudaki açığı toplumsal tabakanın üstünde yer alan yönetici sınıf ve hanedan erbabının üstlendiğini görürüz. Bu sorumluluk vakıf müessesesi yoluyla alınmış, özellikle İstanbul’un fethinin ardından geniş külliyelerin inşa edilmesiyle ortak alanlar yaratılmış ve bu alanlar toplumu bir araya getiren faaliyetlerin merkezleri olmuştur. Kadın-erkek, zengin-fakir fark etmeksizin Osmanlı tebaası olan herkese açık olan vakıf kurumu, geniş kitleler tarafından, dönemin toplumsal ihtiyaçları veya vâkıfın kişisel gereksinimleri çerçevesinde kullanılmıştır. Bu çalışma İstanbul’da yaşayan kadınların vakıflar yoluyla hangi faaliyetlerde etkin görev aldığını göstermek amacıyla kaleme alınmıştır. Çalışmamızda 1750-1800 yılları arasındaki mahkeme kayıtları yani İstanbul Şer’iyye Sicilleri incelenmiştir. Bu mahkemeler Suriçi’nde bulunan İstanbul Mahkemesi, İstanbul Bab Mahkemesi, Kısmet-i Askerîye Mahkemesi, Evkâf Müfettişliği Mahkemesi, Davudpaşa Mahkemesi, Balat Mahkemesi olup, kadın vâkıfların öncelik verdiği konular anlaşılmaya çalışılmış ve Coğrafi Bilgi Sistemleri’nden ArcGIS programı kullanılarak vakıf kurucuların yaşadıkları mahalleler haritalandırılmıştır.
Keywords : Kadın, Vakıf, Mahkeme, Sosyal Hayat, Osmanlı Devleti, İstanbul