Kızılyer’de Yaşatılan Pişi Yapma ve Yağ Yakma Geleneği Üzerine

Authors : Meryem ARSLAN

Pages : 84-103

Doi:10.55774/mikad.1281624

View : 16 | Download : 18

Publication Date : 2023-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Eski Türk Dini ile bağlantılı olduğu düşünülen yağ kokutma ve onun zamanla değişmiş ve dönüşmüş şekli olan pişi yapma âdetine yer verilmiştir. Çıkış tarihi tam olarak tespit edilemeyen pişinin, Anadolu ve Anadolu dışında, ölü aşı, ölüyü anma yemeklerinde özellikle yapıldığı araştırmalarla ortaya konmuştur. Ancak bu çalışmalarda Denizli ve yöresindeki pişi yapma âdetiyle ilgili bilgilere yeterince yer verilmediği görülmüştür. Hem bu alanla ilgili çalışmalara katkı sunmak hem de pişinin ve yağ kokutmanın yalnızca ölüm sonrası değil dinî bayramlardan bir gün önce de ataları anmak için yapıldığı vurgulamak amaçlanmıştır. Bu amaçla Kızılyer’deki pişi yapma âdetine ve yağ yakma/kokutmaya özel olarak değinilmiştir. Konu kapsamında Eski Türk inancı, kurban sunusu, kurban sunulan varlıklar, kurbanın renklerinin önemi, atalar kültü, ölü aşı gibi uygulama ve inançlarına da kısaca değinilmiştir. Çalışmanın sonucu olarak da Kızılyer’de pişinin ve yağ kokutmanın ölünün üçü, beşi, yedisi, kırkı, elli ikisi ve yıldönümü gibi törenlerinde yapıldığı belirlenmiştir. Bu törenlerde onlar, dönemin şartları gereği yufka arasına sargı yapılarak konu komşuya dağıtılmıştır. Ayrıca pişinin dinî bayramlarda, özellikle bayramdan bir gün önce yapılmasına büyük önem verildiği tespit edilmiştir. Pişinin yapılamaması durumunda çok az bir yağ ateşe atılarak veya gömülerek yağ kokusunun çıkması sağlanmaktadır. Bununla kokunun mezardakilere ulaşması ve onların aile efradı tarafından hatırlandığının düşünülmesi istenir. Pişi yapamayanlar, bayram öncesi ekmek, gofret, tahin gibi çeşitli yiyecekler dağıtsalar bile yağ kokutmayı da ayrıca gerçekleştirmeye çalışırlar. Pişi yapma ve yağ kokutmada, Eski Türk Dininde kurbanların sunularının tanrılara ulaştırılmasında aracı olan ateşi kuvvetlendirme özelliği yatsa gerektir. Çünkü ateş güçlü yanar ve yükselirse sunulan kurbanın kabul edildiği düşünülür. Yine yağın yakılmasıyla ortaya çıkan koku da ataların hatırlanması için aracı rolündedir. Pişi yapma ve yağ kokutmada da ateş kültü, ocağı koruduğuna inanılan Umay Ana ve atalar kutsanmakta ve onların öfkelerine maruz kalmamaya çalışma hâkimdir. Çalışma kapsamında Kızılyer’de pişi, pişi yapma, yağ yakma, yağ kokutma, mezardakiler umma, ölü hayrı, yufka sargısı, pişi sargısı, hayır, Kuran insert ignore into journalissuearticles values(küçük mevlit töreni);, mevlit, lokma hayrı, pişi dağıtma gibi söz varlığı da oluştuğu belirlenmiştir.
Keywords : Eski Türk Dini, Türk mitolojisi, Türklerde kurban sunusu, atalar kültü, pişi yapma, yağ yakma kokutma