“AT ÇABIŞ” BİR OYUN MU? (BİR ÖRNEKLEM OLARAK KIRGIZ TÜRKLERİNİN DESTANLARI)

Authors : Demet T. YILMAZ, Zafer ZENGİN, Abdulselam ARVAS

Pages : 1-14

View : 18 | Download : 6

Publication Date : 2017-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Normal 0 21 false false false TR X-NONE X-NONE /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:`Normal Tablo`; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:``; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:`Times New Roman`,serif;} Türk destanları, başka milletlerle mukayese edildiğinde “destancılık geleneği” bakımından çok zengindir. Bu destanlar, hem muhteva hem hacim hem de içerdiği kültürel malzemeler açısından Türk kültürü, dili, edebiyatı, tarihi ve gelenek görenekleri için ehemmiyet taşımaktadır. Bu hususlar, “Eski Türk Destanları” başta olmak üzere günümüzde birer devlet olan Kazak, Başkurt, Özbek, Tatar, Türkmen, Azeri vb. gibi diğer Türk halkları için de geçerlidir. Bu bağlamda bağımsız bir devlet olan ve çok zengin bir destan külliyatına sahip olan Kırgız Türklerinin destanları da dikkat çekmektedir. Bu vesileyle Kırgız destanlarında geçen oyunları incelemek ilginç neticeler ortaya koyabilir. Mesela Kırgız destanlarında “at çabış” dikkati çeken bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tabir “Kırgız Tilinin Sözdüğü” adlı eserde “Atların hızını sınayan yarış” şeklinde tanımlanmaktadır. Örneğin “Semetey Destanı”nda Semetey’in dedesi Temir Han bir şölen düzenlemek ister. Bu şölende ilgili dizeler, “at çabış”ın bir oyun türü olduğunu ve içinde eğlence barındırdığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Kırgızların değişik destanlarında detaylı bir şekilde ele alınan ve tasvir edilen “at çabış” önemli bir kültürel ve eğitsel araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Elbette diğer Türk boylarının destanlarında da “at çabış” ile karşılaşmak mümkündür. Ancak bu bildiride “at çabış” bir örneklem olarak Kırgız destanlarında incelenecektir. Bildirinin temel amacı “at çabış”ın bir oyun olup olmadığını, kimler tarafından ve ne amaçla oynandığını ve hangi biçimlerde Kırgız destanlarına yansıdığını ortaya koymaktır.
Keywords : Kırgızlar, destan, at çabış, oyun