ALEVİ İNANÇ SİSTEMİNDE ‘DEDELİK KURUMU’NUN MENŞEİ MESELESİ VE ‘DEDELİK KURUMU’NA DAİR YENİ DEĞERLENDİRMELER

Authors : Mehmet ÇERİBAŞ, Serkan KÖSE

Pages : 13-27

Doi:10.12981/motif.449

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2018-06-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Alevi inanç sisteminde ocak ve dedelik kurumu Alevi inanç örgütlenmesinin ana organlarını oluşturmakta ve söz konusu sistem bu iki kurumun etrafında oluşturulmuş halkalar şeklindeki yapılar sayesinde varlığını ve sürekliliğini sağlamaktadır. Alevi inanç örgütlenmesinde hiyerarşinin en üstünde yer alan ocak kurumu, dedelik kurumu ile varlığını sürdürmekte, dede-talip, dede-cem ritüeli bu sistemin ilkeleri etrafında şekillenmektedir.  Bu bağlamda karizmatik şahsiyetler etrafında teşekkül eden ve tarihsel ve zihinsel süreç içinde kurum özelliği gösteren Alevi ocakları, Dedelik kurumuyla; Dedelik kurumu ise hem kendi içerisinde oluşturduğu taliplik yapısıyla hem de cem ritüelleriyle meşruiyetini somutlaştırmaktadır. Alevi İnanç sistemi içerisinde yer alan Dedelik kurumunun menşei meselesi araştırıcılarca etraflıca incelenmiş, Dedeliğin menşei meselesi çoğunlukla Türk inanç sistemi içerisinde din adamı olduğu kabul edilen Kam/Şaman tipine bağlanmıştır. Yaklaşımın ana eksenini de Dedelik ile Kamlık/Şamanlık kurumunun aynı biçimde kan esasıyla insert ignore into journalissuearticles values(irsiyet); babadan oğla geçişi oluşturmuştur. Alevi inancına mensup dedeler ve talipler tarafından daha çok “seyitlik makamı” ile ilişkili olarak ifade edilen Dedelik kurumu, kendini çoğunlukla kutsi bir kaynağa bağlama ihtiyacından ortaya çıkmış ve meşruiyetini bu şekilde somutlaştırmak istemiştir. Bütün bu yaklaşım tarzları Dedelik kurumuna sadece dini otorite olarak bakılmasından kaynaklanmakta olup dedelerin dini otoritesi dışındaki idari ve hukuki otoritesinin göz ardı edildiğini göstermektedir. Bu çalışmada Dedelik kurumuna dair yaklaşımlar, bu yaklaşımların ana çerçevesi irdelenecek, idari, hukuksal ve dinsel yetkileri bağlamında Dedelik kurumunun menşei meselesi yeniden ele alınacaktır. 
Keywords : Alevi İnanç Sistemi, Ocak Kurumu, Dedelik Kurumu, Dedelik Kurumunun Menşei Meselesi