SÖZEL KÜLTÜR BAĞLAMINDA HZ. FÂTIMA ANLATILARININ EŞİKSEL (LİMİNAL) METİNLERE KATKISI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Nursel UYANIKER

Pages : 836-851

Doi:10.12981/mahder.932880

View : 10 | Download : 8

Publication Date : 2021-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :İslam tarihinde ve Müslümanların zihninde önemli bir yeri olan Hz. Fâtıma, sözlü ve yazılı kaynaklarda ele alınmış örnek bir şahsiyettir. Türk-İslam edebiyatında, toplumun tasavvuruna ait Hz. Fâtıma algısı, söyleyen/yazan kişilerce anlatılarak günümüze kadar taşınmıştır. Folklor ürünleri, zamanla değişim/dönüşüm geçirerek farklı tür ve şekillerle yeniden üretilebilmektedir. Yazılı kültür ortamı, sözlü halk anlatı geleneğini değiştirmiş ve icrasında farklılaşmalara yol açmıştır. Sözel kültür ortamları arasındaki geçişlerde anlatıcının oluşturduğu ara sözler, bir ara türün oluşmasına katkıda bulunmuştur. Eşiksel insert ignore into journalissuearticles values(Liminal); kelimesi, sözlü ve yazılı kültür arasındaki geçirgenliği belirtmek üzere kullanılmakla beraber, metin olarak; hem sözlü anlatıları hem de anlatılmak üzere yazıya geçirilen eserleri göstermektedir. Halk arasında Hz. Fâtıma; Hz. Muhammed’in neslinin devamını sağlayan tek evladı oluşu, doğumu, evliliği, örnek yaşantısı, çocukları ve ölümü gibi konular dolayısıyla her ortamda anlatılan dinî bir kişiliktir. Rivayetler vasıtasıyla sözlü kültürde taşınan Hz. Fâtıma anlatıları, daha sonra yazıya geçirilmiş ve değişime uğramıştır. Ancak Hz. Fâtıma ile ilgili bir kısım bilgilerin sözden yazıya geçirilirken ve anlatılmak üzere kaleme alınırken kimi olayların birbirini tamamladığı, desteklediği, kronolojik bir düzene sokulmaya çalışıldığı görülmüştür. Çalışmanın kapsamı; konusu çerçevesinde, kimi saha çalışması verilerine, yayınlanmış ve yayınlanmamış metinlere dayanmaktadır. Çalışmada W. J. Ong’un sözlü ve yazılı anlatımı içeren sözel iletişim teriminden hareketle; söylemlerarasılık/metinlerarasılık bakış açısı kullanılmış ve Hz. Fâtıma hakkındaki anlatıların, eşiksel metinlere katkısı değerlendirilmiştir. Sözel kültüre ait veriler; icra, muhteva ve yapı bakımlarından ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışma ile Hz. Fâtıma hakkındaki sözel anlatıların, nesilden nesile aktarılırken çağın, anlatıcı ve dinleyici ortamının özelliklerine göre yeniden şekillendirildiği, toplumda örnek şahsiyetler olarak kabul edilen kutsal kişilere ait düşünme ve konuşma ile ilgili parçaların birbirini tamamladığı gösterilmiştir.
Keywords : Sözel Kültür, Söylemlerarasılık Metinlerarasılık, Eşiksel Liminal, Metin, Hz Fâtıma